Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 68

66
Sigrún Svavarsdóttir
ingartilgátuna sem úthyggjumenn hygla og að verja greinargerð fyrir þeim sem
leiðir af sér kenningu innhyggjumanna.
Ég hef engin rök fram að færa sem sýna að þetta sé ekki hægt að gera. Ég lýk
málflutningi mínum með áskorun til innhyggjumanna um að verja stöðu sína á
slíkan efnislegan hátt. Nú vill svo til að margar greinargerðir í frumspekilegri
siðfræði fyrir siðferðisdómum og siðferðishugtökum fela í sér að siðferðisdómar
séu hvetjandi nema hjá fólki með víðtækar hvataraskanir. Því gæti virst auðvelt að
mæta þessari áskorun. Samt sem áður er vandamál á ferðinni. Vandamáflð er að
þessar greinargerðir hafa venjulega verið varðar með skírskotun í veika hvata-
innhyggju. Hún hefiir verið meðhöndluð sem skilyrði þess að greinargerðir fyrir
siðferðisdómum geti talist fullnægjandi. Rök mín beinast fyrst og fremst að þeirri
forsendu að staða þessarar innhyggjukenningar sé svo ótvíræð að hún geti gegnt
þessu aðferðafræðilega hlutverki í deilum um eðli siðferðisdóma og siðferðishug-
taka.
Ég mun ekki cndurflytja rök mín umfram það ágrip sem gefið hefur verið hér
að ofan. Ég stend við þau og hef engu mikilvægu við þau að bæta. Ég vísa lesend-
um einfaldlega á grein mína „Moral cognitivism and motivation11 (1999), sérstak-
lega 3. hluta, þar sem má finna, að mínu áliti, úrslitarök gegn því að veita veikri
hvatainnhyggju stöðu sjálfsagðra hugtakasanninda og skilyrðis fyrir því hvaða
greinargerðir fyrir siðferðilegri hugsun og máli geti tahst fullnægjandi. I því sem
á eftir fer mun ég reyna að verja mína eigin kenningu um siðferðishvöt og veita
þar sérstaka athygli því áhyggjuefni að hún geti ekki gert grein fyrir því hvernig
siðferðisdómar eru boðandi.
Einfeldningsleg úthyggjugreinargerd fyrir siðferðishvöt
Hvernig hvetja siðferðisdómar? Hér er mitt svar. Siðferðisdómar hvetja með því
að virkja tiltekna viljaafstöðu til hluta sem birtast með sama hætti og dómurinn
gengur út frá. Með öðrum orðum vekja siðferðisdómar hvatir til verka á svipaðan
hátt og aðrir dómar og við skýrum breytileika í hlutverki siðferðisdóma í hvatn-
ingu á svipaðan hátt og við skýrum sh'kan breytileika í hvatningarhluverki annarra
dóma. Birtingarháttur bæði siðferðisdóma og viljaafstöðunnar sem gegnir lykil-
hlutverki í siðferðishvöt er siðferðilegur birtingarháttur: það er að segja að sið-
ferðishugtök eru innifalin í því safni hugtaka sem bæði siðferðisdómar og vilja-
afstaðan notast við. Ég hef kallað og mun halda áfram að kaha hið síðarnefnda
löngunina til að vera siðsamur. Ég legg áherslu á að hvaða siðferðishugtak sem er
getur fahst í hugtakasafni þessarar afstöðu. Að hafa löngun til að vera siðsamur
jafngildir því að vera annt um að gera það sem er siðferðilega verðmætt eða
skyldubundið, nánar tiltekið það sem er réttlátt, sanngjarnt, heiðarlegt, o.s.frv.
Ég geng út frá þeirri skoðun að hugtökin sem til staðar eru í siðferðisdómum
og í siðferðishvöt séu sérstök siðferðishugtök - forsenda sem ég deili með gömlum
innsæissinnum á borð við G.E.Moore, H.A. Pritchard og D. Ross.Mörgum hefur
þótt þessi forsenda vafasöm. Samt sem áður ætti hún að vera sú tilgáta sem gengið