Hugur - 01.06.2009, Page 140

138
Róbert Jack
Gilbert virðist hér vera að girða fyrir að fólk skilji bók hans svo að hann telji sig
þess umkominn að gefa beinar leiðbeiningar um hvernig það getur orðið ham-
ingjusamt, eins og fram kemur í fyrstu setningunni. Markmið bókarinnar er
annað, eins og næsta setning segir, nefnilega að fólk verði snjallt eða klárt eða vel
að sér um hamingjuna. í samhengi við það sem hann hefur áður sagt beint um
sjálfshjálparfræði hljómar þetta svona: það er gott að hjálpa fólki að geta talað um
hamingjuna en vont að gefa því leiðbeiningar um hvernig það verður hamingju-
samt. Kannski verða skringilegheit þessa viðhorfs ljós með því að breyta fyrstu
tveim setningum tilvitnunarinnar aðeins:
Bók minni er ekki ætlað að gera fólki fært að baka góða köku. Henni er
ætlað að gera fólk snjallt í málefnum kökugerðar með því að segja því hvað
vísindin hafa uppgötvað.
Það væri skrýtin bók um kökugerð sem teldi sér það sérstaklega til tekna að gefa
ekki leiðbeiningar um kökubakstur og gerði gys að bókum sem gerðu það. En
hamingjan er ekki kökugerð og vissulega kynni að vera auðveldara að kenna fólki
að baka góða köku en vera hamingjusamt. Ekki er þó ljóst af hverju ætti að vera
eðlismunur á þessu tvennu, sérstaklega þegar menn hafa til að bera það sem Gil-
bert segist hafa í síðari hluta tilvitnunarinnar hér að ofan. Þar hnykkir hann á því
að hann ætli sér ekki að segja fólki fyrir verkum, en með því kann hann að vilja
forðast gagnrýni fyrir forræðishyggju sem stundum heyrist um sjálfshjálparrit.58
Það sem vekur þó sérstaka athygli hér er að þrátt fyrir að ætla ekki að segja
okkur fyrir verkum eða gefa ráð ætlar Gilbert að hjálpa okkur að sjá sannleikann
og af samhenginu að dæma sannleikann um hamingjuna. Miðað við tilvísun í
vísindin litlu framar má gera ráð fyrir að með tali um sannleika eigi hann við
niðurstöður úr vísindalegum rannsóknum. Hér kviknar spurningin um hvort það
að hjálpa fólki að sjá sannleikann um hamingjuna, þ.e. skilyrði hamingjunnar, sé
eitthvað frábrugðið því að gefa því ráð um hamingjuna því það hljóti að felast ráð
í sannleikanum. Raunar virðist Gilbert gefa ákveðin fyrirheit um að hægt sé að
nota sannleika hans því hann talar eins og maður geti ákveðið sig í ljósi sann-
leikans sem hann hefur hjálpað manni að sjá.
Gagnrýni á þessa hagnýtu hlið sannleikans gæti þó verið að sannleikurinn sem
Gilbert vísar til og fjallar um í Stumbling on Happiness sé ekki þess eðlis að hægt
sé að gefa fólki ráð út frá honum, en hann segir að ekki sé til einföld formúla fyrir
hamingju.’' Þá segir hann í bókinni að „hamingja" sé orð sem við getum notað til
að vísa til nánast hvers sem við viljum.60 Út frá því mætti álykta að einfaldlega sé
eklu hægt að ná tökum á neinu því sem geri fólk almennt hamingjusamt. Ef við
tökum þessu í sinni ýktustu mynd væri bók Gilberts væntanlega algerlega til-
gangslaust rit og því getur hann varla átt við þetta. Þess í stað kunna niðurstöður
vísindarannsóknanna að leiða í ljós landslag hlutfallstalna um hamingjuna. Til að
58 Sbr. Justman (2005: 53).
59 Gilbert (2007: 238).
60 Gilbert (2007: 31).