Hugur - 01.06.2009, Page 189

Hlutar og heildir
187
verki, Gœfuspor - gildin í lífinu, sem kom
út árið 2005, en hvergi er gefið í skyn að
Orðspor eigi ekki að standa sem sjálfstætt
verk. Freistingin til að tína sem flest atriði
til verður stundum öguðum vinnubrögð-
um yfirsterkari. Og þar verður lesandinn
hvað skýrast var við skort á ritstjórn. Gunn-
ar Hersveinn er ástríðufullur höfundur.
Og það er án nokkurs vafa helsti kostur
Orðspors hversu vel það kemst til skila. En
öll verk með mikilvæg skilaboð þurfa stef
sem lesandinn getur gripið og gengið að í
hverjum kafla. I köflunum um jafnrétti og
umhverfismál slær Gunnar í og úr með
hver rök hans séu. Hann er óhræddur við
að byggja á frumspekilegri sýn: Maðurinn
er og náttúran hefur. Og réttlætið er ekki
háð sjónarhorni þótt hver og einn kynnist
því útfrá persónulegri reynslu. Nytjarökin og
hagmálin sem spretta upp í þessum köflum
eru óþörf í besta falli og leiða til ruglings í
því versta. Strangt tiltekið eru hlutlæg eða
verufræðileg rök um gildi annars vegar og
nytjarök hins vegar ekki ósamræmanleg, en
sú samræming krefst töluverðrar vinnu og
rökfestu, sem Orðspor býður því miður ekki
upp á.
Hefur þessi ritdómur flækt málin um
of? A Orðspor ekki erindi við lesendur á
sinn yfirlætislausa og almenna hátt; laust
við fræðilegar flækjur? Hér verður það
einfaldlega ítrekað að Gunnar Hersveinn
á hrós skflið fýrir að hafa komið fram með
þarft verk. Hins vegar verður einnig að segja
að ástæða þess að heimspekingar gátu ekki
almennt stigið fram síðastliðið haust og
bent á hvað var að samfélaginu (sem virtist
um tíma komið að fótum fram) var sú að
slík umfjöllun er vandmeðfarin. Gunnar
Hersveinn kom fram á réttum tíma með
athyglisverða nálgun. En eins og er minnir
hún dálítið á dægurlögin sem minnst var á
hér að ofan. Boðskapurinn er til staðar, en
þau eru vandrötuð skrefin frá margtuggnum
frösum yfir í augljós sannindi og svo aftur yfir
í upplýsandi viskukorn. Við erum flest sam-
mála um mikilvægustu gildi hvers samfélags.
Stundum eru þau einmitt kölluð sjálfsögð.
Vandamálið er að okkur þyrstir flest í að vita
hvers vegna við ættum að sammælast um
þau. Ef handritið hefði farið aðeins víðar og
Gunnar hefði leyft sér fræðilega ögun gæti
Orðspor verið skyldulesning fyrir þá sem
segjast munu reisa við íslenskt samfélag.
Henry Alexander Henrysson
1 Löstur er ekki strangt tiltekið það sama
og synd enda er hann andstæða dygðar,
þ.e. vaninn til breytni. Synd er andstæða
dygðugrar breytni. Það má svo rökræða
fram og aftur hvort margir lestir séu verri
en ein drýgð synd.
Hlutar og heildir
Michel Foucault: A/sai, vald og þekking.
Bókmenntafræðistofnun Háskóla Islands,
2005.240 bls.
Alsai, vald ogpekking. Úrvalgreina og bóka-
kafla eftir franska heimspekinginn Michel
Foucault (1926-1984) kom út árið 2005.
Ritstjóri ritraðar var Garðar Baldvinsson,
sem skrifaði auk þess inngang og þýddi
ásamt þeim Birni Þorsteinssyni og Sigurði
Ingólfssyni. Eins og G.W.F. Hegel segir um
Uglu Mínervu í inngangi að Réttarheimspek-
inni, þá má segja að þessi ritdómur komi
löngu eftir að rykið sem þyrlaðist upp við
útgáfu bókarinnar hafi fallið aftur til jarðar.
Kenningar Foucaults spruttu upp úr
jarðvegi franskrar hefðar á tuttugustu
öld og sem viðbrögð við strúktúralisma,
tilvistarspeki og marxisma, það er ráðandi
sviða innan franskrar heimspeki eftir seinna
stríð. Eins og Garðar Baldvinsson segir
í innganginum þá mótaði Foucault „nýja
aðferðafræði og hugsunarhátt" (21) með
skrifum sínum og gekk þvert á áðurnefndar
hefðir á póst-strúktúralískum forsendum.
Þessi „nýja aðferðafræði og hugsunarháttur“