Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2003, Blaðsíða 198
Forsaga
Þann 15. nóvember 1994 var CANTAT-3 sæstrengurinn tekinn í notkun. Fyrir þann tíma
höfðu nær öll fjarskiptasambönd frá íslandi til útlanda verið um gervitungl, allt frá árinu
1980, þegar jarðstöð Símans, Skyggnir, var tekin í notkun. Eldri sæstrengir, SCOTICE og
ICECAN, höfðu reyndar verið í notkun fram til ársins 1986, en flutningsgeta þeirra var
orðin hverfandi miðað við þarfir þjóðfélagsins.
Þar sem CANTAT-3 var eina strengtenging íslands við umheiminn, þurfti áfram að
treysta á gervitunglasambönd sem varaleið. Verði rof á neðansjávarhluta CANTAT-3,
þannig að kalla þurfi til viðgerðaskip, má reikna með að viðgerð taki um þrjár vikur. Á
meðan er gervitunglaleiðin notuð. Rof á strengnum hafa verið alltíð, einkum á fyrstu
rekstrarárum hans.
Á síðasta áratug síðustu aldar óx þörf fyrir sambönd til útlanda mjög hratt, einkum vegna
Internetsins. Um árabil var aukningin yfir 100% á ári. Mönnum varð ljóst að yrði þessi
vöxtur viðvarandi, mundu aðeins líða fá ár þar til eignarhluti Símans í CANTAT-3 yrði
uppurinn. Nokkuð hefur dregið úr vextinum allra síðustu ár, en hann er enn hraður.
Samhliða aukningunni á CANTAT-3 þurfti að sjá um að stækka varaleiðina um gervi-
tungl. Sambönd um gervitungl eru mun dýrari en sæstrengssambönd þegar flutnings-
þörf er mikil. Kostnaði vegna varasambandanna hefur verið haldið í lágmarki með því að
hafa mestan hluta þeirra „standby", en því fylgir sá ókostur að það tekur alltaf einhvern
tíma að gera þau virk þegar strengurinn bilar. Þrátt fyrir þetta var fyrirsjáanlegt að kostn-
aðurinn mundi fljótlega fara úr böndunum, auk þess sem kröfur þjóðfélagsins um örugg
sambönd eru orðnar meiri en þetta fyrirkomulag getur uppfyllt.
Ofangreindar staðreyndir urðu til þess að örfáum árum eftir tilkomu CANTAT-3 hófust
umræður innan Símans um nauðsyn þess að huga að nýju strengsambandi, fyrst og
fremst til að auka rekstraröryggi sambanda til útlanda, en einnig til að uppfylla þarfir um
aukna flutningsgetu.
Fyrstu skref
Fyrstu hugmyndir um aukið öryggi strengsambanda lutu að endurbótum á CANTAT-3.
Meginleið strengsins liggur milli Evrópu og N-Ameríku og frá henni er einföld grein, sem
tengir eitt af þremur ljósleiðarapörum í strengnum til íslands. Rofni meginleiðin fer allt
strengkerfið úr sambandi í fyrstu. Með breytingu á straumfæðingu er þó oftast hægt að
endurvekja þá hluta strengsins sem órofnir eru innan nokkurra klukkustunda. Þannig
má koma aftur á tengingu frá íslandi til Evrópu eða N-Ameríku, eftir því hvorum megin
við Island strengurinn bilar. Rofni hins vegar greinin til íslands er ekkert samband að
hafa um strenginn fyrr en gert hefur verið við.
Árið 1998 átti Síminn í viðræðum við Teleglobe, aðaleiganda CANTAT-3, um mögu-
leikann að skipta strengnum, þ.e. að breyta honum í tvo strengi, sem lægju frá Kanada til
Islands annars vegar og frá Islandi til Evrópu hins vegar. Með því móti fengjust tvö óháð
strengsambönd frá landinu og þar með öruggari tenging við útlönd. Teleglobe féllst á að
þessi breyting yrði gerð, en setti mjög óaðgengileg skilyrði, sem komu í veg fyrir að þessi
lausn yrði valin.
CANTAT-3 tengist Færeyjum á sama hátt og íslandi, með einfaldri grein. Með því að
leggja streng frá íslandi til Færeyja hefði mátt ná ódýrari tengingu nr. 2 við CANTAT-3,
án þess að ganga að skilyrðum Teleglobe. Þessi lausn er þó alls ekki jafnnotadrjúg og hin
fyrri vegna þess að strengurinn yrði áfram straumfæddur milli heimsálfanna og verður
allur óvirkur í fyrstu, rofni hann einhvers staðar á þeirri leið. Þessi leið hefði að vísu aukið
öryggið á greinitengingunum, bæði fyrir ísland og Færeyjar.
1 9 4
Arbók VFl/TFl 2003