Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2003, Blaðsíða 235

Reiknilikan
Líkindafræðilega aðferðin sem hér er beitt er byggð á Monte Carlo hermun. í reiknilíkan-
inu eru upptakasvæði jarðskjálfta afmörkuð með samsíðungum sem skilgreindir eru með
fjórum hornpunktum. Innan hvers svæðis eru jöfn líkindi á staðsetningu skjálftaupptaka.
Fyrir orkuverið á Hellisheiði eru með þessum hætti skilgreind fjögur upptakasvæði, þ.e.
Brennisteinsfjöll, Hengilssvæði, Ölfus og loks Flói. Önnur þekkt upptakasvæði jarð-
skjálfta liggja það langt í burtu að þau skipta ekki máli. Upptakasvæðin eru sýnd á
mynd 1 ásamt staðsetningu orkuvers (miðpunktur virkjunarsvæðis). Skjálftavirkni, þ.e.
árleg tíðni jarðskjálfta yfir ákveðinni stærð, Mwjow, efri mörk jarðskjálfta, Mw max, og fleiri
stuðlar eru skilgreindir sérstaklega fyrir hvert svæði. Stærð skjálfta, Mw, er gefin sem
vægisstærð (e. moment magnitude) [8]. Ekki er einfalt að fastsetja efri mörk jarðskjálfta.
Sem dæmi má taka Brennisteinsfjallasvæðið, en á því svæði hafa orðið tveir skjálftar
stærri en 6 á síðustu öld (árið 1929 ^„,=6,3 og árið 1963 Mœ=6,0). Nýlegar rannsóknir á
yfirborðsjarðfræði svæðisins hafa jafnframt sýnt sniðgengi á svæðinu sem liggur til
suðurs frá Kóngsfelli (mynd 1) og myndar til samans um 11 km langt sprungukerfi [9].
Líklegt er að þetta sniðgengi sé myndað í jarðskjálfta sem hefur verið á bilinu 6 til 6,5 að
stærð. Byggt á fyrirliggjandi gögnum er hér valið að miða efri mörk jarðskjálfta fyrir
Brennisteinsfjallasvæðið sem Mw max= 6,5. í töflu 3 eru kennistærðir fyrir öll svæðin sýnd.
Kennistærðirnar byggjast á sögulegum og mældum jarðskjálftum frá 1700 og fram til
dagsins í dag, sjá nánar heimild [7].
Tafla 3. Kennistærðir fyrir upptakasvæði jarðskjálfta (Mynd 1).
Svæði Lægri stærðarmörk Árleg tíðni skjálfta Beta-stuðull í Gutenberg- Efri stærðarmörk
Mw,low stærri en Mwjow Richter líkingunni M 'v,w/max
Brennisteinsfjöll 5,0 0,0339 1,52 6,5
Hengill 5,0 0,0415 2,12 5,75
Ölfus 5,0 0,0235 0,72 6,25
Flói 5,5 0,0365 0,70 6,75
rkjunarsvæóis N. ''Mdell o Hengillj m | Hvefageröi
[ Brennisteinsfjöll ðlfus Flói
Selfoss
Poisson-líkindadreifing er notuð til að herma fjölda
skjálfta á viðmiðunartímabili (e. exposure time). Stýfð
veldisdreifing (e. truncated exponential distribution),
byggð á hinni vel þekktu Gutenberg-Richter jöfnu,
er notuð til að lýsa stærðardreifingu jarðskjálfta. Þar
sem virkjanasvæðið er mjög nálægt upptakasvæð-
unum er stuðst við sérstakar nærsviðs-dvínunar-
líkingar úr heimild [10]. Þessar dvínunarlíkingar eru
notaðar til að reikna út hágildi hröðunar svo og
lóðhnit svörunarrófs. Líkingarnar byggjast á að-
hvarfsgreiningu á erlendu gagnasafni, sem saman-
stendur af tímaröðum frá 186 þríása mælingum á
yfirborðshröðum í 46 jarðskjálftum. Upptakafjarlægð
til mælipunkts er í öllum tilvikum minni en 15 km
og stærð jarðskjálfta er á bilinu: 5,8 = Ms = 7,8, þar
sem Ms er yfirborðsbylgjustærð jarðskjálfta (e. sur-
face wave magnitude). Framangreint stærðarbil liggur
nokkuð ofar en þeir skjálftar sem hér er verið að vinna með (5,0 = Mw = 6,75) og veldur
það einhverri óvissu í hermuninni. Líkingin fyrir hágildi yfirborðshröðunar (PGA - Peak
Ground Acceleration) er gefin sem:
Scale in Kilometers
Mynd 1. Upptakasvæði jarðskjálfta sem notuð
eru til að ákvarða jarðskjálftaáhrif á virkjunar-
svæðinu byggt á líkindafræðilegum aðferðum
logl0(PG/f) = -1.651 + 0.202 M, - 0.0238 D +o -P
(4)
Þar sem D er stysta fjarlægð að yfirborðssprungu jarðskjálfta. Síðasti liðurinn í jöfnu (4)
er skekkjuliður. Skekkjuliðurinn er myndaður sem margfeldi af staðalfráviki aðhvarfs-
Ritrýndar vísindagreinar
2 3 1