Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2003, Blaðsíða 226

Ákvörðun vogtalna í fyrsta þrepi
í könnun meðal allra borgarfulltrúa í Reykjavík voru þeir beðnir um að ákveða mikilvægi
sviða samkvæmt línulegum kvarða, sem sýndur er í töflu 1. Út úr þeim sex svörum, sem
bárust frá borgarfulltrúunum, fengust eftirfarandi vogtölur þegar hagkvæmni eða efna-
hagslegt mat er undanskilið: Wj = 0,34 fyrir öryggi, w2 = 0,36 fyrir áhrif á samfélag og
w3 = 0,30 fyrir áhrif á umhverfi. Það vekur athygli að borgarfulltrúar skuli ekki leggja
meira upp úr öryggi flugvallarins og meti áhrif á samfélag þýðingarmeira. Til saman-
burðar mátu höfundar vogtölurnar, hver fyrir sig, með þrepagreiningaraðferð (AHP).
Niðurstöður þeirra eru mjög á annan veg en borgarfulltrúa eins og sjá má í töflu 2. I
skýrslu Hagfræðistofnunar H.I. um staðsetningu Reykjavíkurflugvallar er ítarleg um-
fjöllun um öryggismál og slysahættu (Tryggvi Þór Herbertsson, 1997). Þar er lögð áhersla
á aukna slysahættu samfara lengri akstri á landi og þá áhættu sem fylgir staðsetningu
flugvallar í miðju borgarlandinu. I þess-
ari úttekt kemur fram að tjón vegna
mannskaða getur verið mjög mikið og
hefur afgerandi áhrif á mat valkosta.
Komist er að þeirri niðurstöðu að líkindi
fyrir mannskaða á jörðu niðri vegna
flugslysa eru hverfandi, en töluverð
vegna umferðaslysa. Ljóst er því að
öryggismál vega mjög þungt við saman-
burð valkosta. Eftir
nokkra umfjöllun var
ákveðið að leggja
niðurstöður borgar-
stjórnarfulltrúa til
hliðar og nota heldur
meðaltal vogtalna
höfunda.
Tafla 1. Einkurmaskali fyrir mikilvægi og mat á umhverfisáhrifum mismunandi þátta
Einkunn Túlkun á mikilvægi þátta á fyrsta þrepi Mat á einkunn umhverfisþátta á öðru og þriðja þrepi
1-2 Skiptir engu máli Léleg niðurstaða,óviðunandi
2-3 Skiptir litlu máli Slök niðurstaða
4-5 Undir meðallagi mikilvægur Niðurstaða undir meðallagi
5-7 Mikilvægur Viðunandi niðurstaða
7-8 Mjög mikilvægur Góð niðurstaða
8-9 Hefur algeran forgang Ágæt niðurstaða
Tafla 2. Niðurstöður mats á vogtölum þátta á fyrsta þrepi
Vogtölur, w: Borgarstjórnar- Mats- Mats- Mats- Meðaltal Meðaltal
fulltrúar maður 1 maður 2 maður 3 vogtölu vogtölu
öryggi 0,252 0,555 0,660 0,500 0,572 0,660
Efnahagsleg áhrif 0,250 0,092 0,060 0,250 0,134 0,000
Félagsleg áhrif 0,271 0,164 0,140 0,125 0,143 0,165
Umhverfisáhrif 0,227 0,189 0,140 0,125 0,151 0,175
Summa 1 1 1 1 1 1
Einkunnagjöf á öðru og þriðja þrepi
Það er vissulega krefjandi að meta margvíslega og flókna umhverfisþætti með óhlut-
drægum hætti og vera sjálfum sér samkvæmur. Náttúruverndarsinni er líklegur til að
leggja ofuráherslu á verndun náttúru. Hagfræðilega þenkjandi einstaklingur kann að
telja hagræn áhrif þýðingarmeiri en áhrif á umhverfi. Þetta er velþekkt og engir tveir ein-
staklingar líta hlutina sömu augum. Ein aðferð við mat á umhverfisáhrifum er að nota
sérfræðinganefndir og fá fram eða krefjast „sameiginlegrar niðurstöðu" um saman-
burðargildi og einkunnir. Það getur verið mjög erfitt að ná samstöðu um lokaniðurstöður,
og má t.d. nefna áhrif ráðríkra einstaklinga innan nefndar (Saaty, 2000). Með Delfi-að-
ferðinni er reynt að takmarka slík áhrif með því að skilja nefndarmenn að og eftirláta
verkefnisstjóra að setja saman sameiginlega niðurstöðu á grundvelli allra sjónarmiða
(Markland o.fl., 1998). Mjög áhugaverða umræðu um vandamál og leiðir í ákvarðanatöku
í matsferli er að finna í grein Sondheims frá 1978.
Þrír sérfræðingar voru fengnir til þess að meta umhverfisþættina fyrir hvern valkost, þ.e.
Geirharður Þorsteinsson, skipulagssérfæðingur á Skipulagsstofnun, Haukur Hauksson
aðstoðarflugmálastjóri og Þóra Ellen Þórhallsdóttir, prófessor í grasafræði við raun-
vísindadeild HI. Sérfræðingarnir mátu áhrif umhverfisþátta og undirþátta hver á sínu
sérsviði og notuðu einfaldan mælikvarða, sem sýndur er í töflu 1. Einn þeirra gerði
athugasemdir við kvarðann og benti á að neikvæði hluti hans þyrfti að vera nákvæmari
(Þóra Ellen Þórhallsdóttir, 2002). Gat er í kvarðanum, þar sem 3-4 er ónotað og því er
auðvelt að laga hann.
2 2 2
Arbók V F (/ T FI 2003