Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2003, Blaðsíða 223
Inngangur
I seinni heimsstyrjöldinni var byggður herflugvöllur í Vatnsmýrinni í Reykjavík. Eftir
stríðið varð þessi flugvöllur miðstöð innanlandsflugs og hefur síðan þjónað öllu landinu.
Núna, hálfri öld síðar, er flugvallarsvæðið í senn verðmætt og áhugavert fyrir þróun
miðbæjarsvæðisins. Borgaryfirvöld hafa viljað færa flugvöllinn, en andstaða er við slíkan
flutning, einkum vegna þeirra þæginda sem því fylgja að hafa völlinn nánast í mið-
bænum. I þessari grein eru fjórir mismunandi valkostir fyrir nýja miðstöð innanlands-
flugs skoðaðir. Fyrsti kostur er að halda sömu staðsetningu með þeim breytingum á
flugvelli og húsum, sem þegar hafa verið ákveðnar.
Annar kostur er landfylling við hlið núverandi flug-
vallar í Skerjafirði. Þessi lausn er áhugaverð að því
leyti að nota mætti hluta núverandi þjónustubygg-
inga, en landfyllingin yrði dýr og umhverfisáhrif
hennar veruleg. Þriðji kostur er nýr flugvöllur á
Vatnsleysuströnd, og sá fjórði er einfaldlega að flytja
innanlandsflugið til Keflavíkflugvallar. Þessir val-
kostir eru sýndir á mynd 1.
Staðsetning flugvallar fyrir innanlandsflugið er
mikið deilumál, en umræðan hefur verið ómarkviss
og blandin tilfinningum. Landsbyggðarfólk annars
vegar, sem oft á erindi til Reykjavíkur, vill óbreytta
staðsetningu til að halda ferðatíma sem skemmst-
um. Reykvíkingar sjá hins vegar tækifæri í núver-
andi flugvallarsvæði fyrir þróun miðbæjarsvæð-
isins. Ýmsir telja bestu lausnina vera þá að flytja
innanlandsflugið til Keflavíkur og leggja þangað
hraðbraut eða járnbraut frá miðbæ Reykjavíkur, þó
svo að kostnaður yrði mikill.
Til að nálgast þetta umdeilda viðfangsefni rökrænt og kerfisbundið eru valkostirnir fjórir
skoðaðir frá hagrænum, umhverfislegum og samfélagslegum sjónarhornum. Valkostirnir
eru flokkaðir og metnir innan fjögurra sviða, þ.e. a) hagkvæmni í rekstri og fjárfestingar-
kostnaður, b) samfélagsleg áhrif, einkum m.t.t. landnýtingar og byggðaþróunar, c) um-
hverfisáhrif, svo sem hávaði, mengum og áhrif á lífríki, og d) öryggi borgara og þjónustu-
stig. Við þetta mat var stuðst við kennisetningar Sondheims (1978) og litið á áhrifamat
sem sérfræðilegt viðfangsefni, en vægi sviða og þátta spegli frekar samfélagsleg og pól-
itísk viðhorf heldur en sérfræðiþekkingu. Þar sem um frumathugun er að ræða voru ein-
ungis þrír viðurkenndir sérfræðingar fengir til að meta áhrifin. Jafnframt var leitað til
allra fulltrúa í borgarstjórn Reykjavíkur til að ákvarða vægi sviða. Niðurstöðum var
varpað í hlutfallslegan kvarða, og þær notaðar til að reikna samsetta umhverfiseinkunn
fyrir hvern valkost (Ágúst Þorgeirsson, 2002).
Eftirfarandi „svið"1 voru skoðuð:
• Hagkvæmni og hagræn áhrif
• Samfélagsleg áhrif
• Áhrif á náttúru og náttúruleg búsvæði
• Öryggissjónarmið
Áhrifamat sérfræðinga skilaði áhugaverðum niðurstöðum, en könnun meðal borgar-
stjórnarfulltrúa olli nokkrum vonbrigðum. Einungis sex af 25 fulltrúum svöruðu erindi,
einn spurði frekari spurninga án þess þó að svara. Svörun var 24%, og niðurstöður því
Ú ( greininni táknar hugtakið umhverfisþáttur bæði samfélagsleg og hagræn áhrif jafnt og umhverfisáhrif ( þröngri
merkingu.
Ritrýndar vísindagreinar
2 1 9