Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2003, Blaðsíða 233

Það er í höndum stjórnvalda að ákvarða mikilvægisstuðla. Bæði í heimildum [1] og [4] er
þó mælt með að nota stuðlana sem fram koma í aftasta dálkinum í töflunni. Til saman-
burðar má nefna að í bandaríska staðlinum 1997 Uniform Building Code (UBC97) er notast
við 1,5, 1,25 og 1,0 fyrir efstu þrjá flokkana. í drögunum frá 2002, [4], er bent á þann
möguleika að vera með mismunandi mikilvægisstuðla á milli jarðskjálftasvæða. í þessu
sambandi má hafa í huga að á svæðum þar sem búast má við mikilli jarðskjálftaáraun er
erfiðara og dýrara að hanna mannvirki og innviði þess þannig að mannvirkið sé að fullu
starfhæft í kjölfar jarðskjálfta heldur en á svæðum þar sem jarðskjálftaáraunin er minni.
Það eru þannig hagfræðileg rök sem mæla með því að miða við lægri öryggismörk á
svæðum þar sem jarðskjálftavá er mikil samanborið við svæði þar sem jarðskjálftavá er
lítil.
í stað þess að nota ofangreinda stuðla er samkvæmt staðaldrögunum frá 2002 [4] bent á
þann möguleika að tengja mikilvægisstuðlana við meðalendurkomutíma þannig að grunn-
gildi fyrir mikilvæg mannvirki hafi lengri meðalendurkomutíma, TE, en viðmiðunar-
meðalendurkomutíminn TRE=475 ár. I staðaldrögunum er stillt upp sambandi þar sem
þessar stærðir eru tengdar saman, þ.e.:
7i
(3)
Með þessari aðferðafræði er verið að gera jarðskjálftaáraunina meira líkindafræðilega
samræmda (risk consistent) á milli staða og svæða. Þetta er í samræmi við þá meginstefnu
og þróun í gerð hönnunarstaðla að byggja á líkindafræðilegum aðferðum. Stuðullinn k er
háður eigindum jarðskjálftasvæða og er samkvæmt drögunum gjarnan í kringum þrjá, [4:
bls. 8]. Með því að gefa sér að stuðullinn sé 3, má endurreikna út frá líkingu (3) meðal-
endurkomutímana fyrir hina leiðbeinandi mikilvægisstuðla í töflu 1. Niðurstaðan úr
þessum útreikningum er sýnd í töflu 2. í töflunni eru líka sýnd líkindi á því að fá hærra
gildi en meðalendurkomutíminn segir til um, annars vegar fyrir 10 ára tímabil (not-
markaástand) og hins vegar fyrir 50 ára tímabil (brotmarkaástand). Hér skal ekki lagt mat
á það hvort k-gildið sem hér er notað passar við íslenskar aðstæður. Það þarfnast nánari
skoðunar. Það skal undirstrikað að annað k-gildi gefur aðra meðalendurkomutíma en
fram koma í töflu 2. Fyrir mikilvægisflokk II fást t.d. með k=2,5 og k=3,5 meðalendur-
komutímarnir 750 ár og 900 ár í stað 820 ár. Fyrir mikilvægisflokk I fæst tilsvarandi 1100
ár og 1540 ár í stað 1300 ár.
Erfitt er að meta hversu áreiðanlegt það sé að beita líkingu (3) með þeim hætti sem hér er
gert, að öðru leyti en því að verið er að byggja á tillögum í staðaldrögunum [4]. Annar
e.t.v. fýsilegri kostur væri að sleppa alveg líkingu (3), en skilgreina í staðinn ákveðin
líkindi miðað við 50 ára líftíma, eða jafngilda meðalendurkomutíma fyrir mikilvægis-
flokka I og II. Niðurstaðan væri meiri líkindafræðileg samræming á milli mikilvægis-
flokka fremur en lítið skilgreindir stuðlar, þ.e. 1,2 og 1,4. Þetta þarfnast nánari skoðunar
og er væntanlega verkefni Evrópustaðlaráðsins (CEN) og vinnuhópa þess.
Tafla 2. Mikilvægisflokkar ásamt tilheyrandi meðalendurkomutíma byggt á líkingu (3) og drögum að Eurocode 8 frá 2002, [4],
svo og líkindi á að fá hærra gildi á lOára og 50 ára líftíma íannars vegar notmarka- og hins vegar brotmarkaástandi.
Mikilvægis- Notmarkaástand Brotmarkaástand
flokkur Endurkomutími Líkindi fyrir 10 ára Endurkomutími Líkindi fyrir 50 ára
(ár) líftíma (%) (ár) líftíma (%)
1 260 3,8 1300 3,8
ii 165 5,9 820 5,9
III 95 10,0 475 10,0
IV 50 18,3 245 18,5
Samkvæmt töflu 1 lenda mikilvæg mannvirki sem gerð er krafa um að séu starfhæf í kjöl-
far jarðskjálfta í mikilvægisflokki I á meðan t.d. venjulegt íbúðarhúsnæði lendir í mikil-
Ritrýndar vísindagreinar
2 2 9