Læknablaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 77

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
65
þess virði, að því væri lifað. Það er þakkarvert,
þegar tókst að komast heill í gegnum erfið-
leika. Gagnvart því, sem enginn fær breytt er
mögulegt að ná sáttum. í helgri bók er þetta
kallað að ráðstafa húsi sínu, það er að segja að
láta laust að lokum og mæta dauðanum í friði.
Auk heldur hefur margt dauðvona fólk mætt
margvíslegum missi áður en kemur að dauða-
stundu þess sjálfs. Ef við höfum það í huga, þá
skiljum við betur hvers vegna dauðinn er ekki
alltaf óttalegur, heldur getur hann jafnvel verið
tilhlökkunarefni og lausn.
Orðið companion, samferðarmaður, á rætur
sínar í þeirri mætu list latínu eins og svo mörg
ensk og indóevrópsk orð. Það er talið að for-
setningin cum standi þar með nafnorðinu pan-
is, brauð. Og þá er samferðarmaður sá er borð-
ar með manni af brauðinu, hann neytir af sama
nesti og við. Hann er sá er við sitjum með að
einu borði, hann er sessunauturogförunautur.
Samfylgd heilbrigðisstéttanna og skjólstæðing-
anna felur í sér slíkar skuldbindingar og þar er
okkar hlutverk að sjá til þess, að brauðið styrki
og næri og dugi sem best allt þar til nestið er
barið að lyktum. Við erum misjafnlega heppin
með ferðafélaga, en við megum samt ekki
hlaupa frá þeim og yfirgefa þá, þegar þeir
þurfa okkar mest við. Sá vandi, sem tíðast
kemur upp í þessari samfylgd, er tvíþættur.
Annars vegar skortir okkur oft nauðsynlegt
frumkvæði og hins vegar hættir okkur til að
fara á undan þeim sem okkur er falið að fylgja.
Frumkvæði er mjög mikilvægt gagnvart ótta-
slegnu fólki, sem lokar á og þorir ekki að
spyrja. Og frumkvæði að samtali, sem miðlar
áhuga og hlýju, eflir traustið og trúnaðinn, og
það er forsenda þess að óttinn sé orðaður og
spurningarnar bornar upp. Það að skunda á
undan samferðarmanninum gerist meðal ann-
ars þegar við bíðum ekki eftir spurningunum
og erum of fljót á okkur með svörin. Að sama
skapi er það að sjálfsögðu nauðsynlegt að leið-
beina fólki þegar því hættir til að einangrast og
lenda á villustígum, sem enda í vegleysu.
Akvörðun um endurlífgun eða frávísun á
endurlífgun er að sínu leyti viðleitni til að svara
spurningunni: Hvenær hættir lífið að vera líf?
Hún er býsna rótgróin tilhneiginga okkar að
ráða fyrir aðra, þegar staðið er frammi fyrir
erfiðum siðfræðilegum ákvörðunum. Stundum
er orðið um seinan að taka þann tali, sem málið
snertir fyrst og síðast eða þá að samtalið er
einhliða og orðum og tilfinningum viðmæland-
ans er ekki gefinn nægjanlegur gaumur. í raun
og veru ættu þau tilvik að vera miklu færri, sem
leitað er eftir vilja nákominna ástvina, þegar
kemur að spurningunni: Hvenær hættir lífið að
vera líf? Og þá ætti það einungis að vera gert til
að geta betur virt þann einstakling, sem á í hlut
og er þess ekki umkominn að svara fyrir sig
sjálfur.
Hvenær hættir lífið að vera líf? Við erum
eins og áður segir að mörgu leyti í sporum
vegvilltu mannanna, sem rötuðu ekki heim,
þegar við leitum svara við þessari erfiðu spurn-
ingu. Mestu varðar að hjálpast að í þeirri leit og
reyna að stefna til réttrar áttar. Og höfum það
hugfast, að sjáist hilla undir hinn fyrirheitna
ákvörðunarstað, þá er hann samt í blámóðu
fjarlægðar og verður það á meðan við erum
enn á veginum með samferðarmanninum.