Læknablaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 68

56
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
anna (samsvarandi ákvæði í dönsku hegningar-
lögunum). Talið var að um manndráp fyrir
brýna beiðni væri að ræða.
Nefna má annan danskan dóm frá árinu 1974
(4) . Hjúkrunarfræðingur gaf lömuðum sjúk-
lingi morfínsprautu. Þegar hann var orðinn
meðvitundarlaus tók hún öndunarvélina úr
sambandi. Þetta gerði hún fyrir brýna beiðni
sjúklingsins sjálfs. Hjúkrunarfræðingurinn var
dæmdur í eins árs skilorðsbundið fangelsi með
vísan í 213. gr. hegningarlaganna.
Samkvæmt 214. gr. almennra hegningarlaga
skal sá maður sæta varðhaldi eða sektum sem
stuðlar að því að annar maður ræður sjálfum
sér bana. í greinargerð með 214. gr. hegningar-
laganna segir að ef sá er fyrirfór sér hefur verið
svo andlega miður sín eða á svo ungum aldri að
telja bæri hann óábyrgan gerða sinna, myndi
aðstoð við sjálfsmorðið varða venjulegri refs-
ingu fyrir manndráp (2). Nefna má dæmi um
að starfsfólk sjúkrahúss gæfi sjúklingi tækifæri
til að slökkva sjálfur á vélinni sem héldi í hon-
um lífinu. Það má nefna annað dæmi: Ef hjúkr-
unarfólk afhendir dauðvona sjúklingi sem væri
í sjálfsmorðshugleiðingum 60 svefntöflur og
vatnsglas með. Það teldist ekki manndráp sam-
kvæmt 211. gr. hegningarlaganna heldur væri
hægt að beita refsilækkunarheimild 214. gr.
Hér má nefna danskan dóm frá árinu 1993
(5) . Rúmlega fertugur maður hafði annast há-
aldraða, sjúka og ósjálfbjarga foreldra sína í
mörg ár. Fyrir brýna beiðni föður síns afhenti
sonurinn honum 50 töflur af Nitrazepami, sem
faðir hans gleypti og lést síðan. Jafnframt af-
henti sonurinn móður sinni 150 töflur af Nitra-
zepami, auk þess sem hann skar hana á púlsinn
með rakvélarblaði. Sonurinn var dæmdur í sex
mánaða fangelsi fyrir brot á 213. og 214. gr.
íslensku hegningarlaganna (samsvarandi
ákvæði í dönsku hegningarlögunum).
Samkvæmt 1. mgr. 220. gr. hegningarlag-
anna skal sá sæta fangelsi allt að átta árum sem
kemur manni í það ástand að hann er án bjarg-
ar eða yfirgefur mann sem hann átti að sjá um í
slíku ástandi. Taka má sem dæmi að þegar
sjúklingi er komið á sjúkrahús í hendur lækna
þá er hann í umsjón starfsfólksins. Það má
nefna hér danskan dóm frá árinu 1917. Læknir
var kvaddur til sjúklings sem hafði lent í bíl-
slysi. Þar með var hinn slasaði kominn í umsjón
læknisins. Sjúklingurinn hafði fengið höfuð-
högg og læknirinn taldi að ekkert væri hægt að
gera og lagði hann því ekki inn á sjúkrahús.
Sjúklingurinn dó degi síðar og læknirinn var
ákærður fyrir brot á 1. mgr. 220. gr. hegningar-
laganna (samsvarandi grein í dönsku hegning-
arlögunum). Læknirinn var sýknaður þar sem
talið var að hann hefði ekki getað séð það að
eitthvað væri hægt að gera til að bjarga sjúk-
lingnum (6).
I 221. gr. almennra hegningarlaga segir:
„Láti maður farast fyrir að koma manni til
hjálpar sem staddur er í lífsháska, þótt hann
gœti gert það án þess að stofna lífi eða heilbrigði
sjálfs síns eða annarra í háska, þá varðar það
varðhaldi eða fangelsi í allt að tveimur árum,
eða sektum, ef málsbœtur eru. Sömu hegningu
skal sá sœta, sem ekki annast um, að neytt sé
þeirra bjargarmeðala, sem fyrir hendi eru, til
þess að lífga þá, sem lífkann að leynast með, en
líta út eins og dauðir, eða viðhefur ekki þœr
aðferðir, sem boðnar eru þeim til umönnunar,
sem lent hafa ískipreika eða í öðrum svipuðum
óförum. “
Sem dæmi má nefna dauðvona krabba-
meinssjúkling sem lendir í öndunarstoppi. Ef
læknar og hjúkrunarfólk grípa ekki til endur-
lífgunar væri um brot á þessari grein að ræða
með vísan til þess að með orðinu „bjargar-
meðal“ sé átt við aðferð sem líklega gæti bjarg-
að lífi sjúklingsins. Samkvæmt 2. mgr. 221. gr.
hegningarlaganna hvílir einnig sú skylda á
læknum og hjúkrunarfólki rétt eins og öllum
öðrum, að neyta þeirra bjargarmeðala sem til-
tæk eru. Þeim sem kemur að tveggja ára barni
sem er að drukkna í grunnum polli ber lagaleg
skylda til að draga barnið upp úr. Vegna sér-
fræðikunnáttu starfsfólks heilbrigðisstétta hvfl-
ir meiri ábyrgð á þeim en hinum ófaglærðu.
Það verður þó einnig að hafa það í huga að
hegningarlögin eru frá árinu 1940. 221. gr. er
óbreytt frá hegningarlögunum frá 1869, en
hegningarlögin frá 1940 leystu þau lög af
hólmi. Þessi grein var því skrifuð fyrir daga
hjartahnoðs, öndunartækja og rafstuða. Hún
var ekki upphaflega hugsuð sem skylda lækna
og hjúkrunarfólks til að bjarga sjúklingum inni
á sjúkrahúsum. Þessi grein er þó nefnd hér
vegna þess að hún gæti komið til skoðunar ef
svona mál væri kært hér á landi.
Svo sem hér hefur verið rakið á undan, gefa
lögin möguleika á því að beita vægri refsingu
eða jafnvel að fella niður refsingu, ef takmörk-
un meðferðar yrði talin varða við lög. Danski
fræðimaðurinn Vagn Greve hefur bent á það
að skilorðsdómur væri algengasta refsingin