Læknablaðið - 15.01.1995, Blaðsíða 76

64
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
í ljós; við ætlum öðrum það sem okkur sjálfum
finnst rétt og tilhlýðilegt.
Öldruð kona, sem átti meðal annars lækni
fyrir son, var alvarlega sjúk. Þegar taka átti
ákvörðun um stóran uppskurð, var spurning-
unni beint að syninum, en framhjá gömlu kon-
unni, sem þó hafði alltaf haft mikinn veig í vilja
og skapgerð og sá veigur var algerlega óbreytt-
ur og óskertur. Sonurinn sagði: Þið skuluð
spyrja móður mína. Og vilji hennar var ótví-
ræður, hún vildi engan uppskurð. Tveimur vik-
um síðar var gamla konan öll. Þá sóttu miklar
efasemdir á soninn. Ef til vill hefði hann átt að
leggja hart að móður sinni eða fara framhjá
vilja hennar. Slíkar hugsanir eru eðlilegar og
tilfinningabundnar. Krufning leiddi i ljós að
ákvörðun gömlu konunnar var hárrétt. Og það
var mikill léttir og lausn fyrir soninn. Aður en
til krufningar kom var þessi sama ákvörðun
hárrétt niðurstaða í huga gamallar konu, sem
hafði svarað fyrir sjálfa sig spurningunni: Hve-
nær hættir lífið að vera líf?
Það sýnir sig oft á tíðum, að gullna reglan
gamalkunna er oft notuð býsna sjálfhverft. Þó
er hún einhver helgasta viðmiðun kristinnar
trúar í siðfræðilegum efnum. Allt sem þér því
viljið að aðrir menn gjöri fyrir yður það skuluð
þér og þeim gjöra. Hvað vitum við yfirleitt um
það hvað öðrum kemur? Hvað vitum við nema
við spyrjum fyrst og hlustum á svörin, en það er
að sjálfsögðu nauðsynleg forsenda þess að geta
sett sig í annarra spor.
Breski læknirinn Robert Twycross er mikill
forustumaður um líknarmeðferð. Hann setur
fram þrjú atriði, sem hann telur mikilvæg í
samskiptum hjálparans og skjólstæðings hans.
I fyrsta lagi talar Twycross um nauðsyn þess að
samskiptin miðli hlýju og áhuga, í öðru lagi, að
samskiptin séu sönn, ekta, og í þriðja lagi, að
samskiptin feli í sér fúsleika hjálparans til að
setja sig í fótspor skjólstæðingsins. Þetta segir
Twycross að efli raunsæja von andspænis því
óhjákvæmilega og bæti gæði lífsins í skugga
dauðans. Málfríður Einarsdóttir, sú hin sama
og skrifaði snjallar bækur á gamals aldri, dvaldi
langdvölum á sjúkrahúsum, þegar hún var ung
ntanneskja. Það var á tímum berklanna, hvíta
dauðans, eins og þeir voru nefndir og margir
áttu ekki afturkvæmt til lífsins. Málfríður var
spurð að því hvort hún hefði ekki fengið marg-
ar heimsóknir. Svarið var kaldhæðið: Jú það
komu margir til að fara. Fólk, sem er reynsl-
unni ríkara líkt og Málfríður Einarsdóttir, er
yfirleitt býsna næmt á þetta sem Twycross telur
mikilvægt í öllum samskiptum inni á sjúkra-
húsi. Að vera eða vera ekki. Það er efinn, segir
í alkunnri setningu Shakespears. Það er efinn,
það er ekki altækt svarið klippt og skorið, held-
ur spurningin, sá sannleikur, sem er samofinn
réttlætinu og birtist í samfylgd og samskiptum
manna. Þetta svið reynslunnar verður seint sett
undir mæliker vísindanna, engu að síður er það
staðreynd og yfirleitt eru það skjólstæðingarn-
ir, sem eru sérfræðingarnir í því, hvort maður-
inn er eða ekki.
Við þekkjum það flest, hvernig sársauki,
líkamlegur og andlegur, getur stillst við það
eitt að vera settur í orð og tjáningu. Ég minnist
fullorðins manns, sem glímdi í marga mánuði
við illkynja og ólæknanlegt krabbamein í hálsi.
Hann hafði misst konuna sína nokkrum árum
áður og átti uppkomin börn, sem heimsóttu
hann mikið á sjúkrahúsið og létu óspart í ljósi
að þau gætu ekki hugsað þá hugsun til enda, að
hann mundi deyja. Gantli maðurinn gat aftur á
móti ekki hugsað sér að lifa við sífellt aukna
skerðingu. Hann vildi fá að deyja, en gæfi hann
börnum sínum minnstu vísbendingu í þá veru
var henni kröftulega mótmælt. Og svo fór, að
þessi gamli maður hvarf inn í heim þagnar og
einsemdar sem enginn virtist geta rofið. Það
var fyrst, þegar læknirinn leitaði eftir afstöðu
hans sjálfs til líknandi meðferðar og endurlífg-
unar, að það kom örlítill vonarglampi í augu
gamla mannsins. Afstaða hans sjálfs var ljós,
en hann hafði áhyggjur af börnum sínum. Við
þessar aðstæður reyndist það nauðsynlegt fyrir
börnin hans að fá samtal við lækninn og upp-
lýsingar. Og samtal þeirra við prest var einnig
mikilvægur aðdragandi að sameiginlegum
fundi allra þessara aðila þar sem faðirinn tjáði
vilja sinn og börnin gátu látið í ljós skilning sinn
og væntumþykju. Og það var eins og við mann-
inn mælt, að heilsa gamla mannsins, sem áður
hafði hangið á bláþræði, styrktist og það hálfa
ár sem hann reyndist eiga eftir ólifað varð bæði
honum og fólkinu hans mikilsvert.
Við margs konar tímamót í lífinu bæði blíð
og stríð er manninum eiginlegt að horfa yfir
sviðið og reyna að meta gildi þess að vera til. I
nálægð dauðans skerpist þessi þörf allajafnan.
Hún birtist meðal annars í því að líta yfir farinn
veg að leiðarlokum. Með heyrn okkar og and-
svari og návist getum við oft á tíðum hjálpað
dauðvona fólki til að sækja styrk í þessar minn-
ingar. Góðu dagarnir staðfesta, að lífið var