Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Page 38

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201338
tÓnmenntakennsla í íslenskUm grUnnskÓlUm
námsgreinarinnar í skólum og fyrir samhengi hennar við aðrar greinar. Tónmennt
flokkast með list- og verkgreinum sem nú er fjallað um sem eina heild í nýrri Aðal-
námskrá (Mennta- og menningarmálaráðuneyti, 2013) með stuttum kafla um hverja
námsgrein. Innsýn í starf og kennsluhætti tónmenntakennara er mikilvæg fyrir stefnu-
mótun á sviði listmenntunar í grunnskólum en þó sérstaklega hvað varðar þjálfun til-
vonandi tónmenntakennara og símenntun þeirra.
Tónmenntakennsla á Íslandi
Fyrri rannsóknir sýna að þó tónmennt sé ekki kennd í öllum grunnskólum eru þeir
skólar í meirihluta sem hafa tónmenntakennara og kenna einhverjum árgöngum tón-
mennt. Mismunandi er þó hversu margir árgangar fá tónmenntakennslu í hverjum
skóla (Helga Rut Guðmundsdóttir, 2008). Hér á landi er reglan yfirleitt sú að yngstu
bekkirnir ganga fyrir en þeir elstu fá síður kennslu í tónmennt. Það er athyglisvert í
ljósi þess að í nágrannalöndunum er þessu gjarnan öfugt farið. Í Bretlandi er algengt
að yngstu árgangar grunnskólans fái kennslu í tónmennt hjá bekkjarkennara sínum
(Mills, 2005) og það sama á við á Norðurlöndunum (sjá m.a. Olsen og Hovdenak,
2007). Það er þó ekki alls staðar þannig að einungis eldri börn á grunnskólaaldri hafi
faglærðan kennara í tónmennt. Í Bandaríkjunum er þessu háttað með ýmsu móti eftir
því hvaða skólar eiga í hlut, en þar sem tónmennt í skólum er með besta móti fá allir
árgangar upp í 12. bekk tónmenntakennslu hjá sérfræðingi í tónmennt (Straub, 2000).
Tónlistariðkun í formi söngs hefur lengi verið þáttur í almennri menntun barna hér
á landi. Kennsla í tónmennt jókst jafnt og þétt eftir að námsgreinin var sett í Aðal-
námskrá árið 1976 en á árunum 1981−2005 fór hlutfall skóla sem kenndu tónmennt úr
tæpum 60% í rúm 80% (Helga Rut Guðmundsdóttir, 2008). Ætíð virðist þó ríkja óvissa
um stöðu og framtíð þessarar námsgreinar í íslenskum skólum (Helga Rut Guðmunds-
dóttir, 2008; Kristín Valsdóttir, 2009). Samkvæmt tónmenntakennurunum sjálfum eru
helstu ógnir sem steðja að námsgreininni skortur á hæfum kennurum sem vilja starfa
á þessum vettvangi en einnig ófullnægjandi kjör og vinnuaðstaða (Helga Rut Guð-
mundsdóttir, 2008; Kristín Valsdóttir, 2009). Fátt bendir til þess að of fáir tónmennta-
kennarar hafi verið útskrifaðir á undanförnum árum en margir virðast leita á önnur
mið en í kennslu (Starfshópur um samhæft tónlistaruppeldi í grunnskólum, 2003).
Álag á tónmenntakennara
Samkvæmt tölum frá Bandaríkjunum hætta um 30−50% tónmenntakennara (fer eftir
landsvæðum) kennslu á fyrstu þremur árunum eftir útskrift (Hill og Willie, 2003) en
um 20−30% útskrifaðra fara ekki til starfa við kennslu (Madsen og Hancock, 2002).
Sambærilegar upplýsingar eru ekki aðgengilegar hér á landi en það er þó ljóst að
skortur á tónmenntakennurum er þekkt alþjóðlegt vandamál. Það veldur áhyggjum
þegar reyndir tónmenntakennarar ljúka starfsævi sinni og ekki tekst að ráða nýja í
þeirra stað. Reynslan hér á landi og annars staðar sýnir að þegar slíkt gerist er hætta
á því að námsgreinin tónmennt víki fyrir öðrum námsgreinum í stundatöflu viðkom-
andi skóla (Bergee og Demorest, 2003).