Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Page 63

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 63
Berglind rÓs magnÚsdÓttir
Ennþá starfrækir ríkið sérstaka stofnun um námsefni grunnskólanemenda. … Það
er löngu kominn tími til að velta fyrir sér nauðsyn slíkrar stofnunar því óneitanlega
gefur slík miðstýring tilefni til efasemda um að fjölbreytni og sveigjanleiki í stefnu-
mótun fái þrifist. Verslunarráð telur eðlilegt að leggja niður Námsgagnastofnun . Gerð og
útgáfu kennsluefnis á að styrkja með beinum hætti gerist þess þörf. (Verslunarráð Íslands,
2003, bls. 24, skáletrun upprunaleg)
Engu að síður var niðurstaðan við lagasetninguna (Lög um námsgögn nr. 71/2007)
að viðhalda Námsgagnastofnun en þó með ákveðnum breytingum á skipulagi og
hlutverki sem var í anda nýfrjálshyggju. Námsgagnastofnun hélt áfram velli sem
ríkisstofnun en meginhlutverk hennar, eins og fyrirtækja á markaði sem fengu
svigrúm með nýjum lögum, var að tryggja fjölbreytni, framboð og sveigjanleika. Í
þessum lögum birtist þannig þrástef sem átti sér undanfara í orðræðu Verslunarráðs.
Þessi orðræða kristallast vel í greinargerð með frumvarpi til laga um námsgögn. Þrjú
meginmarkmið lagabreytinganna grundvölluðust beinlínis á orðræðu nýfrjálshyggj-
unnar, þ.e. að „tryggja aukna fjölbreytni og framboð námsgagna; að auka sjálfstæði og
val skóla og kennara um námsgögn; að draga úr miðstýringu í þróun og framleiðslu
námsgagna” (Frumvarp til laga um námsgögn. Þskj. 772, 2006–2007, skáletrun höf-
undar).
Með lögum um námsgögn voru felld úr gildi eldri lög sem áttu einungis við um
Námsgagnastofnun. Miklar breytingar urðu á markmiðsgrein laga um námsgögn frá
því sem áður gilti um Námsgagnastofnun. Ríkið hafði áfram mikilvægu hlutverki að
gegna, annars vegar sem ábyrgðaraðili gagnvart grunnskólanámsefni og hins vegar
sem fjármögnunaraðili á markaði. Stofnaðir voru tveir sjóðir: Námsgagnasjóður, sem
úthlutar fé til grunnskóla sem fá svigrúm til að velja námsgögn, bæði frá ríkis- og
einkaaðilum, og þróunarsjóður námsgagna sem á að efla framtak einstaklinga, fyrir-
tækja og annarra stofnana til að búa til námsgögn.
Látið er að því liggja í lögunum að skólar hafi ekki haft val um námsefni fyrir þann
tíma því rökin fyrir tilkomu sjóðsins voru að „að tryggja val þeirra um námsgögn“.
Grunnskólakennarar höfðu oft (ekki alltaf) val um námsgögn en hið rétta er að þeir
höfðu ekki val um það frá hvaða aðila þeir keyptu námsgögnin. Það er athyglisvert að
þrátt fyrir lítið val á námsefni í ýmsum greinum á framhaldsskólastigi hefur gagnrýni
Viðskiptaráðs verið bundin við grunnskólastigið og Námsgagnastofnun (Verslunar-
ráð Íslands, 2003; Viðskiptaráð, 2005).
Eins og áður sagði boðar nýfrjálshyggjan þá hugmynd að leiðin til árangurs og
aukinna gæða sé einkavæðing eða einkarekstur. Slíkar hugmyndir voru festar í
sessi hér á landi með lagasetningum þar sem í sumum tilvikum voru gerðar mis-
munandi kröfur til ríkisstofnana og aðila í einkarekstri. Slíkan mun er t.d. að finna í
lögum um námsgögn og lögum um háskóla (Berglind Rós Magnúsdóttir, 2012b) og
sérstakar klausur eða undanþágur má finna um einkarekna skóla í leik-, grunn- og
framhaldsskólalögum. Hið meinta jafnrétti á markaði varðandi ábyrgð og gagnsæi
milli ríkisrekinna og einkarekinna stofnana er því ekki alltaf tryggt. Samfara skyldum
sem kveðið er á um hefur Námsgagnastofnun ýmsa ramma sem höfundar þurfa að
hafa til hliðsjónar við samningu námsgagna, sjá t.d. Gátlista og leiðbeiningar um frágang
(Námsgagnastofnun, 2012a). Eins ber stofnuninni skylda til að sinna öllum þáttum