Læknablaðið - 15.02.2001, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / RISTILKRABBAMEIN
Table I. Carcinoma of the colon in lceland from 1955-1989. Results of typing
histologically verified tumours according to the World Health Organization (WHO)
classification system.
Male Female Total
n (%) n (%) n (%)
Adenocarcinoma NOS 482 (90.8) 517 (89.4) 999 (90.1)
Mucinous adenocarcinoma 38 (7.1) 44 (7.6) 82 (7.4)
Signet ring carcinoma 7 (1.3) 5 (0.9) 12 (1.1)
Adenosquamous carcinoma 2 (0.4) 1 (0.2) 3 (0.3)
Small cell carcinoma 0 (0.0) 1 (0.2) 1 (0.1)
Undifferentiated carcinoma 0 (0.0) 6 (1.0) 6 (0.5)
Carcinoid tumour 2 (0.4) 4 (0.7) 6 (0.5)
Total 531 (100.0) 578 (100.0) 1109 (100.0)
Figure 1. Age
standardized incidence of
colon carcinoma in
lceland in a 35 year time
period, from 1955 lo 1989.
en þó voru í heild ekki marktækar breytingar á
Dukes stigun á rannsóknartímabilinu. Langflest
æxlin voru meðalþroskuð eða 70,1%, en 16,5% vel
þroskuð og 13,4% illa þroskuð. Mun hærra hlutfall
illa þroskaðra æxla var hægra megin í ristli en vinstra
megin. Verri þroskunargráða æxlanna fylgdi vel
verra Dukes stigi æxla.
Alyktanir: Við ályktum að: 1. nýgengi ristil-
krabbameina hafi aukist verulega á tímabilinu fyrir
bæði kyn, 2. breytingar á meinafræðilegum þáttum
æxlanna sem metin voru vefjafræðilega hafi orðið
litlar. Sérstaka athygli vekur lítil breyting á Dukes
stigun æxlanna.
Inngangur
Ristilkrabbamein er meðal algengustu krabbameina
vestrænna þjóða og er hlutfallslega algeng orsök
dauðsfalla hjá þeim sem árlega greinast með illkynja
æxli. Undanfarna áratugi hefur nýgengi ristilkrabba-
meina farið hækkandi meðal þeirra þjóða heims sem
búa við almenna velmegun og á það ekki síst við um
Norðurlandaþjóðimar. Pó virðist sem mögulega séu
vísbendingar um nokkra lækkun á nýgengi ristil-
krabbameina í Bandaríkjunum síðastliðinn áratug (1).
Vefjameinafræðilegar rannsóknir á ristilkrabba-
meinum heillar þjóðar með athugunum á þeim
breytingum sem orðið hafa á síðastliðnum áratugum
hafa ekki verið gerðar svo höfundum sé kunnugt. Því
var ráðist í þessa rannsókn þar sem leitast hefur verið
við að kanna faraldsfræði þessa krabbameins í
Islendingum á 35 ára tímabilinu 1955-1989 með það
fyrir augum að leggja fram tölfræði sem hefur
alþjóðlegt gildi. Islendingar hafa nokkra sérstöðu
meðal þjóða því tiltölulega aðgengilegt er að
endurskoða vefjasneiðar frá flestöllum greindum
æxlum í ristli á svo löngu tímabil sem um ræðir í
þessari grein. A rannsóknartímabilinu 1955-1989 var
aðallega starfandi ein vefjarannsóknastofa í landinu,
Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði og eftir að
meinafræðideild Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri
var sett á stofn, síðari hluta rannsóknartímabilsins,
hefur verið náin samvinna á milli stofnananna
varðandi veitingu gagnkvæmra upplýsinga um
vefjagreiningar.
í þessari rannsókn sem hér birtist var markmiðið
að kanna nýgengi krabbameina í ristli á íslandi yfir 35
ára tímabil (1955-1989) og athuga breytingar á
nýgengi æxlanna á tímabilinu. Ennfremur var
markmiðið að endurskoða og endurmeta vefjameina-
fræðilega þætti æxlanna, svo sem æxlistegund,
þroskunargráðu æxlanna og Dukes stigun þeirra, en
þessir vefjameinafræðilegu þættir eru skilgreindir í
kaflanum efniviður og aðferðir hér á eftir. Að auki
eru kannaðar þær breytingar sem orðið hafa á
þessum vefjameinafræðilegu þáttum á rannsóknar-
tímabilinu.
Efniviður og aðferðir
I þessari rannsókn beindist athyglin að krabba-
meinum greindum á 35 ára tímabilinu 1955-1989.
Akveðið var að hafa tímabilið ekki lengra en til 1989
en þá væri unnt að kanna fimm og 10 ára lifun fram til
ársins 1999. Til stendur að gera lifun og öðrum
atriðum sem snerta greiningu og meðferð skil síðar í
annarri grein. Einnig stendur til að gera krabbameini
í endaþarmi svipuð skil síðar.
Upplýsingar um alla íslendinga sem greindust
með ristilkrabbamein á árunum 1955-1989 voru
fengnar frá Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
íslands. Aflað var upplýsinga um nafn, kyn, aldur við
greiningu, dánardag og númer vefjasvara (PAD-
númer). Vefjasvör, smásjárgler og vefjakubbar voru
fengin úr söfnum Rannsóknastofu Háskólans í
meinafræði og meinafræðideildar Fjórðungssjúkra-
hússins á Akureyri (stofnuð 1981/1982) sem voru
einu vefjameinafræðideildir Iandsins á rannsóknar-
tímabilinu. Krufningaskýrslur og tilsvarandi vefjasýni
voru notuð þegar greining hafði fyrst verið gerð við
krufningu.
Öll æxli sem greind höfðu verið vefjafræðilega
voru endurskoðuð og flokkuð eftir vefjagerðum
samkvæmt reglum Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(2). Til þess að æxli teljist vera slímkrabbamein
(mucinous adenocarcinoma) þarf slímkrabba-
meinsþáttur að vera meiri en helmingur af æxlinu. Til
112 Læknablaðið 2001/87