Læknablaðið - 15.02.2001, Blaðsíða 78

UMRÆÐA & FRÉTTIR / TJÁNINGARFRELSI
Frelsí tíl tjáningar og gjörða
Þankar vegna samþykktar stjórnar LÍ
Þorvaldur
Veigar
Guðmundsson
Höfundur er læknir, PhD og
fyrrverandi lækningarforstjóri
Landspítalans.
Stjórn Læknafélags Islands gerði samþykkt um
frelsi til hugsunar og tjáningar og birti í Morgun-
blaðinu þann 3. janúar síðastliðinn. Ekki er getið
tilefnis, en skilja má af samþykktinni að það hafi
verið sá atburður á Landspítala - háskólasjúkrahúsi
að læknir var valinn til stjórnunarstarfs, en valið síðar
dregið til baka. Ekkert nafn var nefnt og mun ég
fylgja því fordæmi með einni undantekningu. Aður
en ályktunin birtist hafði Morgunblaðið tekið málið
upp á mjög sérstæðan hátt og haldið því fram að um
skoðanakúgun væri að ræða. Stjórnendur Land-
spítala - háskólasjúkrahúss hafi óvænt komist að
skoðun læknisins á einkarekstri í heilbrigðiskerfinu
og því hafi boðið verið afturkallað. Petta átti að hafa
gerst þegar læknirinn sendi út fréttatilkynningu þar
sem kunngerð voru áform einkaaðila um að stofna
nýja miðstöð fyrir sérhæfða heilbrigðisþjónustu. I
þessu sambandi má minna á að viðkomandi læknir
hefur ekki farið dult með skoðanir sínar á
einkarekstri í heilbrigðiskerfinu, þvert á móti hefur
hann verið einarður talsmaður einkareksturs við
hvem sem heyra vildi. Að gera því skóna að
stjórnendur Landspítala - háskólasjúkrahúss hafi
ekki þekkt skoðanir læknisins er í raun að gera afar
lítið úr honum og hans málflutningi.
Orðalag ályktunar stjórnar LI bendir til að hún
hafi ekki kannað tilefnið sem skyldi og það eru
ekki góð vinnubrögð.
Lítum á hvað gerðist samkvæmt frásögnum í
fjölmiðlum. Læknirinn sendi út fréttatilkynningu
þar sem greint var frá ákvörðun um „að stofna
félag til að kanna hagkvæmni þess að reisa nýja
miðstöð fyrir sérhæfða heilbrigðisþjónustu". Fram
kom að margir eiga aðild að félagsstofnuninni en
það fór ekki á milli mála að hann var í forystu fyrir
hópnum og ætlaði að leggja vinnu í framgang
þessa málefnis. í viðtölum í fjölmiðlum sem fylgdu
deildi hann á Landspítala - háskólasjúkrahús fyrir
að standa sig ekki sem skyldi og valda ekki
verkefni sínu þrátt fyrir 20 milljarða króna fjár-
veitingu. Hin fyrirhugaða félagsstofnun væri
meðal annars til að bæta úr afleiðingum þessarar
vangetu.
Við skoðun málsins koma að minnsta kosti
fjögur atriði fram:
1. Skoðanir læknisins á einkarekstri.
2. Áform um að vinna að stofnun einkafyrirtækis.
3. Vantrú á að stjórnendur Landspítala - háskóla-
sjúkrahúss geti leyst verkefnið sem þeim er
falið.
4. Læknirinn vill vinna að lausn verkefnisins, - ekki
innan Landspítala - háskólasjúkrahúss og með
starfsmönnum þess - heldur stofna til þess nýtt
félag.
Umræðan um þetta atvik verður alröng ef
eingöngu er tekið til skoðunar fyrsta atriðið eins
og gert var í yfirlýsingu stjórnar LÍ. Þar segir að á
Landspítala - háskólasjúkrahúsi eigi að ríkja
„akademískt frelsi til hugsunar og tjáningar um
þróun heilbrigðisþjónustu hér á landi“. I yfir-
lýsingum frá stjórnendum Landspítala - háskóla-
sjúkrahúss hafa einnig komið fram skoðanir um
það efni. í yfirlýsingu forstjóra Landspítala - há-
skólasjúkrahúss í Morgunblaðinu 15. desember
síðastliðinn segir að stjórnendur spítalans „virði
málfrelsi, skoðanafrelsi og tjáningarfrelsi" og í
yfirlýsingu framkvæmdastjóra kennslu og fræða á
sama stað segir að enginn dragi í efa frelsi
læknisins til þeirra skoðana sem hann hefur gefið
til kynna. Ennfremur segir „um þetta eru for-
stjórinn og öll framkvæmdastjórnin algerlega sam-
mála“. Svo er að sjá að skoðanir stjórnar LI og
stjórnenda Landspítala - háskólasjúkrahúss falli
saman í þessu.
Ef grannt er skoðað er tjáningafrelsi í opinberri
umræðu þó oftast takmarkað að einhverju leyti.
Miklar deilur hafa orðið um sumar þær skoðanir
sem forseti Islands hefur sett fram opinberlega og
hvað sé við hæfi að komi fram í opinberum ræðum
hans. Varla eru ráðherrar ætíð sammála gerðum
annarra ráðherra. Gagnrýni þeir hver annan opin-
berlega, hriktir í undirstöðum ríkisstjórnar og eins
líklegt að hún falli. Deilumál eru leyst innanhúss,
eða að minnsta kosti ekki rædd opinberlega. I
mörgum einkafyrirtækjum og jafnvel á stofum
lækna er starfsmönnum bannað að ræða utan
fyrirtækisins um það er varðar innri starfsemi þess.
Með öðrum orðum, við ráðningu og kosningu hafa
menn afsalað sér hluta af tjáningarfrelsi sínu. I
Codex Ethicus og lögum eru settar takmarkanir á
tjáningafrelsi lækna.
I Morgunblaðinu var sagt að opinber rekstur og
einkarekstur gætu farið saman. Allir sem þekkja
til reksturs heilbrigðisþjónustunnar vita að í
áratugi hefur hluti sjúkrahúslækna rekið einka-
stofur jafnhliða fullu starfi á sjúkrahúsum. Mér er
ekki kunnugt um að nokkurs staðar tvinnist saman
jafn náið einka- og opinber rekstur, né veit ég
dæmi til að nokkurri annarri stétt hafi verið
sýndur sá trúnaður að vinna hjá einni stofnun og
reka jafnframt eigin starfsemi sem eðli starfsins
vegna verður að hluta til að fara fram í dagvinnu
174 Læknablaðið 2001/87
i