Læknablaðið - 15.02.2001, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / RISTILKRABBAMEIN
engin tilfærsla á ntilli vinstri og hægri. Svipaðar
niðurstöður hafa fengist við rannsóknir á
ristilkrabbameini í Ástralíu og á Bretlandi (9,10) en í
sumum hlutum Bandaríkjanna hefur svo virst sem
æxlum í vinstri hluta ristils fækki hlutfallslega og
fjölgi að sama skapi í hægri hluta (11-13). Skýringar á
þessum breytingum á staðsetningu æxlanna í
Bandaríkjunum eru ekki ljósar. Við ákvörðun á
staðsetningu æxlanna innan ristils í þessari rannsókn
var stuðst við upplýsingar frá læknum sjúklinga í
gegnum beiðnir um vefjarannsókn, bæði við
speglanir og við aðgerðir, en einnig upplýsingar úr
krufningaskýrslum. Petta telst allnákvæm aðferð, en
enn nákvæmari staðsetningarákvörðun hefði
mögulega verið unnt að náígast í slíkri afturskyggnri
rannsókn með því að kanna sjúkraskýrslur með
aðgerðarlýsingum og röntgenniðurstöður. Við teljum
þó ekki að slíkt hefði breytt heildarniðurstöðum.
Vefjaflokkar: Hefðbundið kirtlakrabbamein var
langstærsti hluti æxlanna í okkar rannsókn, eða
90,1%. Svipuð niðurstaða var í rannsókn á 352
æxlum í Genúa á Ítalíu, eða 88,9% (14). í sömu
rannsókn fannst slímkrabbamein í 11,1%, sem í
okkar rannsókn var 7,4%. Annars hefur slímkrabba-
mein yfirleitt verið talið hlutfallslega tíðara, eða að
meðaltali 17% (breytilegt frá 11-30% í níu
rannsóknum) og hefðbundið kirtlakrabbamein því
jafnframt hlutfallslega lægra en í okkar rannsókn
(15) . Aðeins lægri hlutfallstölur en okkar fyrir
slímkrabbamein hafa fundist, eða 6,6% af 662 æxlum
(16) og 5,9% af 1077 æxlum (17). Þess ber að gæta að
greining slímkrabbameins er ekki alltaf byggð á
sömu forsendum varðandi meingerð, það er
hlutfallslegu magni slíms í æxlunum og geta því
hlutfallstölur verið breytilegar frá einni rannsókn til
annarrar þótt meingerð hafi í raun verið mjög lík. I
einni af þeim rannsóknum sem að ofan getur voru
reglur Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar notaðar á
sama hátt og við gerðum og voru niðurstöður þá
svipaðar okkar (17).
Slímkrabbamein í okkar rannsókn voru tíðari í
hægri hluta ristils en í vinstri. Niðurstöður annarra
rannsakenda varðandi staðsetningu slímkrabba-
meina hafa verið breytilegar, hjá sumum hafa þau
verið tíðari hægra megin (16) en hjá öðrum vinstra
megin (15). Almennt hafa þau þó verið talin koma
oftar fyrir hægra megin.
Dukes stig: í okkar efniviði var mest um æxli á
Dukes stigi B en síðan fækkaði í flokkum C, D og A í
þeirri röð. Það er áhyggjuefni að aðeins 9,1%
æxlanna voru greind á stigi A, það er ennþá bundin
við ristilvegginn, og því líklegust til þess að læknast
með brottnámi. Margir aðrir rannsakendur hafa haft
hlutfallslega fleiri æxlanna á stigi A, eða á bilinu 20-
35% (11,18,19,20). Aðrir rannsakendur hafa lægri
tölur og lfkari okkar fyrir stig A (10,21,22). Æxli sem
sjáanlega voru uppkomin í ristilsepum voru tekin
með í þessari rannsókn ef um íferð í stilk var að ræða.
Þeim mun meiri athygli vekur sú niðurstaða okkar að
ekki skuli hærra hlutfall æxlanna vera á Dukes stigi
A. Ekki urðu verulegar breytingar á Dukes stigun
æxla á rannsóknartímabili okkar (mynd 6). Ákvörð-
un á Dukes stigi ristilkrabbameina á rannsóknar-
tímabilinu er eins nákvæm og gert verður varðandi
stig A, B og C út frá vefjameinafræði, en Dukes stig
D var eingöngu metið út frá gögnum þeim sem
tilgreint er í kaflanum efniviður og aðferðir, en ekki
var farið yfir sjúkraskýrslur, enda utan upphaflegs
markmiðs rannsóknar. Því verður að skoða þær
niðurstöður í þessu ljósi og áætla verður að fjar-
meinvörp séu eitthvað vanmetin. Sennilegt er að
ónákvæmni í Dukes D flokknum komi helst fram
sem nokkuð ofmat í stigum B og C, en þá einkum
stigi C. Líklegt er að þessi ónákvæmni sé nokkuð
sambærileg út allt tímabil rannsóknarinnar og hafi
því ekki áhrif á breytingar á Dukes flokkun á
rannsóknartímabilinu.
í þessari rannsókn varð niðurstaða sú að æxli í
hægri hluta ristils voru marktækt á hærra Dukes stigi
en í miðhluta og í vinstri hluta ristils. Það er talin
staðreynd að krabbamein í hægri hluta ristils eru
yfirleitt lengra gengin við greiningu en æxli í öðrum
hlutum ristils sem er í samræmi við niðurstöður
okkar og margra annarra rannsakenda (9-11,21).
Ástæða þess er sennilega sú að æxlin gera síðar vart
við sig í hægri hluta ristils þar sem görnin er víðust á
þeim stað og innihald hennar jafnframt þynnra og því
betur fljótandi.
Þroski œxla: Verulegur meirihluti æxla í okkar
rannsókn var meðalþroskaður eða 70,1%, vel
þroskuð æxli voru 13,4% og illa þroskuð 16,5%.
Niðurstöður flestra rannsakenda á þessu atriði hafa
líkst okkar (18,20,23). Sumir hafa þó komist að
ólíkum niðurstöðum með annarri innbyrðis skiptingu
þroska, svo sem hærri tíðni meðalþroskaðra æxla
(24,25), hærri tíðni vel þroskaðra æxla (21) eða hærri
tíðni illa þroskaðra æxla (26). Líklegt er að helsta
ástæða ólíkrar innbyrðis skiptingar þroskunargráðu í
ofangreindum rannsóknum sé sú, að rannsakendur
hafi ekki notað staðlaðar skilgreiningar á þroskunar-
gráðu, enda hefur okkur oft þótt þær vanta í skráðri
aðferðafræði tímaritagreinanna. Við höfum fylgt
staðlaðri forskrift Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
og teljum okkur því hafa viðunandi tölur í höndum.
Þeir sem stunda vefjameinafræði vita hversu
ónákvæmt mat verður á þroska heils æxlis þegar
aðeins er gengið út frá þeim litla hluta þess sem hægt
er að taka til smásjárskoðunar við hefðbundna
meinagreiningu. I okkar rannsókn voru allar tiltækar
sneiðar sýnanna endurskoðaðar og notaðar til
grundvallar mati á þroskunargráðu æxlanna og
annarra meinafræðilegra þátta sem í þessari rann-
sókn fólst.
I okkar rannsókn var fylgni á milli Dukes stigunar
116 Læknablaðið 2001/87