Tímarit Máls og menningar - 01.05.1948, Page 37

FYRIR HUNDKAÐ ARUM
27
Habsborgaradæniið að sleikja sár sín og beitti nú gamalreyndura
stjórnmálabrögðum til aS lægja ofsann i þegnum sínum. Hinn 12.
júní 1848 bældi Windischgrátz hershöfðingi uppreisn Tékka í Prag
og kom á hernaðareinræði. Það var fyrsti stórsigur afturhaldsins
á byltingarárinu. Keisarinn beitti Suðurslöfum gegn Ungverjum og
Itölum og tók Jellacic, leiötoga Króata, í þjónustu sina. Windisch-
grátz hertekur Vínarborg 31. október 1848, lætur drepa leiðtoga
lýðsins, en lýsir borgina í hernaðarástand. Árið 1849 ganga Kró-
atasveitir Austurrikiskeisara milli bols og höfuðs á uppreisnar-
mönnum ítaliu, og í ágústmánuði sama ár flæða hersveitir kósakka
Nikulásar I. Rússakeisara vestur yfir sléttur Ungverjalands og unnu
á lýðveldisher Ungverja, er Austurríkiskeisara hafði brostið afl til
að sigra af eigin rammleik. Þá var aftur kominn á friður og kyrrð
í Evrópu.
11.
Sú bylting, er hófst hrákaldan febrúardag í París, hafði nú
runnið skeið sitl á enda. Þessi bylting bafði kveikt bjartar vonir
víða um lönd, jafnvel hér á norðurhjara veraldar, á íslandi, olli
hún stórfelldustu þáttaskilunum í pólitískri þróun þjóðarinnar. En
bæði hér á landi og annars staðar var þáttur byltingarinnar meiri
í því, er hún fékk vakiö máls á, en því, er hún fékk til leiðar komið.
Þetta á jafnt við um þjóöernisvandamál byltingarinnar sem hin
þjóðfélagslegu. Marzbyltingar Miðevrópu reyndu að leysa hin
margþættu úrlausnarefni þjóðernis og landaskipunar álfu vorrar
austan frá Rússaveldi vestur að Rín. Alþýða og borgarastéttir þess-
ara landa bognuðu undir þessum viðfangsefnum, og þegar á reyndi
urðu þjóðfélagsöfl fortíðarinnar, aðallinn, konungsvaldið og em-
bættismannastéttir þess, hinum nýskapandi uppreisnaröflum yfir-
sterkari. Byltingarnar 1848 sýndu ljóslega, hve fast er tak hinnar
dauðu krumlu fortíöarinnar og hve erfitt er að samhæfa og alefla
hin sundurleitu byltingaröfl hins nýja tíma. Hinar þroskalitlu borg-
arastéttir Miðevrópu hikuðu og tvístigu á sömu stundu og hin fornu
máttarvöld þjóðfélagsins gáfust upp baráttulaust. Þær sáu djúpin
opnast fyrir fótum sér, hin trylltu öfl Iágstéttanna, er stefndu að
svo fjarlægum miðum, að borgarastéttinni hraus hugur við og