Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Blaðsíða 31

i’AU LAGERKVJST
21
akademíunni var jjaÖ fyrsta sinn, sem hann kom fram opinberlega.
Hann talar einvörðungu gegnum bækur sínar. Og í þeim fer hann
einnig eigin leiðir án Jsess að liirða um vinsældir eða gagnrýni. Frá
upphafi skáldskapar síns er bann öllum frábrugðinn. Óhætt er að segja,
að um ])rítugt bafi bann Jaegar unnið sér frægð, en einungis hjá gagn-
rýnendum og litlum hópi bókmenntafólks. Allri aljiýðu manna hefur
hann tæpast verið meira en nafn, allt fram á síðasta áratuginn. Engin
löngun til frægðar hefur leitt hann af þeirri braut, sem hann Jvykist
kallaður að ganga. Hann hefur greinilega sökkt sér svo af alhug í rit-
störf sín að verkið og höfundurinn hafa orðið eitt. Hann er ímynd
óblandinnar tjáningarhvatar.
Til eru höfundar, sem hafa aðallega þörf til að skrifa um eitthvert
efni. Listræn sköpun verður J)ar aukaatriði. Hjá Lagerkvist er þetta
nánast öfugt. Hann er ástríðufullur formsleitandi. Það er athyglisvert,
að þegar hann gaf ungur út stefnurit sitt í bókmenntum, var það eink-
um formið, sem hann vildi láta endurnýja. Stílhugmynd sína skýrir
hann ])ar í tengslum við hinar nýju liststefnur, expressjónismann og ])ó
einkum kúbismann. Form Lagerkvists er annars ekki hundið neinni
stefnu. Hann lætur það ævinlega lagast eftir efninu, svo að það er
mjög breytilegt. Eina meginreglu hefur Lagerkvist þó tamið sér. Hann
notar aldrei fleiri orð en brýna nauðsyn her til. Tækni hans að tjá sig
er eins einföld og hugsanlegt er. Það hindrar ekki að hann noti bragð-
sterk orð og skerandi andstæður, ef efnið })arf þess. En hann hefur
viðbjóð á skrauti og pírumpári. Vera má, að fyrir þennan nærskorna
rithátt þyki íslendingum skáldskapur Lagerkvists lítt aðgengilegur. Það
getur ])ó varla átt við óbundið mál hans, sem getur stundum með
strangri bygging sinni og einföldu orðavali minnt á íslendingasög-
urnar, enda hélt hann þeim fram sem fyrirmynd í stefnuriti sínu. Hins-
vegar er ljóðagerð hans algerlega óskyld íslenzkri ljóðerfð og enda
sænskri líka, þótt ekki sé að jafnmiklum mun. Skáldið forðast vitandi
vits allt, sem er formlist formlistar vegna. Rímið er einíalt og litið,
hvert vísuorð tekur við af öðru án allrar nostursfegrunar, málið er
venjulegt, getur jafnvel stundum verkað dálítið viðvaningslega, skáld-
legt mál, þar sem ])að finnst, er gjarnan orð eins og rósir og liljur, orð,
sem vandfýsin skáld telja vera löngu útslitin í skáldskaparmáli. Form-
ið er svo skrautlaust, að óvanur lesandi þarf helzt að venjast því áður