Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Side 68

co
Oo
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
einstæða lilutverk, sem sér væri ætlað að inna af hendi í lífinu. Eftir-
farandi kafli úr bréfi, sem hann skrifaði einum ættingja sinna skömmu
áður en hann fór frá Nezín sýnir þetta vel:
„Það slær um mig köldum svita, jiegar mér verður hugsað til jjess
að svo kunni að fara, að ég eigi eftir að verða að dufli án jjess að hafa
orðið frægur fyrir eitt einasta afrek — að lifa þannig í jjessum heimi
að hægt væri að segja, að líf mitt hefði ekki verið ómaksins vert yrði
skelfilegt. Eg hef brotið heilann um allar þær starfsgreinar sem ég
gæti lagt stund á og ákveðið að leggja fyrir mig lögspeki. Ég sé að
einmitt Jjar eru meiri verkefni framundan en nokkurs staðar annars
slaðar og einungis þar get ég orðið sannur velgerðarmaður mann-
kynsins.“
Eins og sésl á Jjessu snerust draumar Gogols á þessum áruin um allt
annað en það að verða rithöfundur. Frami hans í St. Pétursborg varð
j)ó engan veginn sá, sem hann ætlaðist til, jafnvel undirtyllustaða í
skrifstofu var meir en höfuðborg keisaraveldisins gat látið honum í té,
]>ar sem hann skorti bæði fé og nauðsynleg sambönd. Loks ákvað liann
að freista gæfunnar á leiksviði, en J)ar þólti honum liggja of lágt róm-
ur og var vísað frá Jjess vegna. Þegar hér var komið tók hann Jjað til
l>ragðs að gefa út sögu (Hans Kuechelgarten I, sem hann hafði skrifað
unglingur á skólaárunum í Nezín, en Jjeirri bók var svo illa tekið. að
hann brenndi upplaginu og ákvað að flytja úr landi, helzt lil Ameríku.
Þó komst hann ekki lengra en til Lúbeck, en Jjar varð hann að snúa
aflur til St. Pétursborgar, sennilega af völdum fjárskorts. í Jjetta skipti
fékk hann atvinnu í einni af stjórnarskrifslofunum, frámunalega lítil-
fjörlega og illa launaða stöðu.
Það var á Jjessum árum að hann skrifaði sögurnar í sagnasafninu
„Kvöld á bæ við Díkanka“ (1831), og fjórum árum seinna kom svo
sagnasafnið „Mirgorod“, en í því safni er kósakkasagan fræga, Taras
Búlba.
Allar Jæssar sögur eru frá átthögum lians í Ukraínu og segja frá sið-
venjum og hjátrú bændanna þar á svo spaugilegan liátt að sagt er að
setjararnir hafi velzt um af hlátri við setjaravélarnar, og lítið orðið úr
verki í prentsiniðjunni. Sjálfur segir Gogol um þessar sögur (Kvöld
á bæ við Díkanka) nokkrum árum seinna:
„Gamansemin í sögum Jjessum var sprottin af innri ])örf. Stöðugt