Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Side 79

JARÐVEGUR OG RÆKTUN
69
magn gróðrarskilyrðanna. Þetta var sett fram í þrem liðum, þannig: 1) Ef einhvem
gróðrarþátt vantar fæst engin uppskera. 2) Ef einhver gróðrarþáttur er til staðar í
eins miklu magni og mögulegt er, fæst heldur engin uppskera — og 3) Mesta upp-
skera fæst þegar hver gróðrarþáttur fyrir sig hefur hagkvæmt eða optímalt magn. —
Hin fyrsta af þessum setningum hefur staðizt síðari tíma reynslu, en ályktanirnar í
setningum nr. 2 og 3 eru rangar.
Borgaralegir vísindamenn hafa yfirleitt dregið alltof víðtækar ályktanir af tilraun-
um sem þessum. Þeir tala ekki aðeins um „lögmálið" um hlutfallslega minnkandi
afrakstur með vaxandi fyrirhöfn, heldur einnig „lögmálið" um stöðugt minnkandi
frjósemi jarðvegsins. Þetta em lögmál rányrkjunnar, lögmál kapítalismans.
Lenín rökræddi þessi svokölluðu lögmál ýtarlega og sýndi fram á að hér var ekki
um náttúrulögmál að ræða, heldur höfðu vísindamennirnir fundið þetta upp til að
hylja þá staðreynd, að auðvaldsskipulagið er hindrun á framfarir í jarðrækt og
landbúnaði. Þetta er eitt dæmi þess hvemig vísindamennirnir em háðir hinum þjóð-
félagslegu aðstæðum, ekki aðeins í starfsskilyrðum og vali viðfangsefna, heldur
einnig í ályktunum og niðurstöðum.
Tilraunirnar vom villandi vegna þess að ekki er hægt að rannsaka áhrif eins
þáttar óháð öðrum. 011 vaxtarskilyrði jurtanna eru jafnnauðsynleg og það er ekki
hægt að bæta eitt atriði upp með meim af öðm.
En hverju er þá áfátt við tilraun Hellriegels? Hann hélt að rakamagnið væri það
eina sem breytilegt væri í tilraun sinni. En í því skjátlaðist honum. Hann notaði
venjulega gróðurmold í tilraun sinni, engan áburð. I slíkri mold eru jurtanæringar-
efnin að mestu í lífrænu formi, en til þess að jurtirnar geti notfært sér þau þurfa þau
að breytast í oxídemð ólífræn efni. Þetta skeður í jarðveginum fyrir áhrif baktería.
Bakteríumar, sem vinna þetta starf, eru nefndar loftkærar (aerob) bakteríur. Þær
þurfa aðgang að súrefni loftsins til að geta lifað. En þegar vatni er bætt í jarðveg-
inn verður loftið minna og þegar jarðvegurinn er mettaður af raka, rakastigið 100%,
þá hefur allt loftið verið rekið burt úr jarðveginum og bakteríumar geta ekki starfað.
En þetta þýðir, að jurtirnar fá enga næringu. Ef tilraun Hellriegels er endurtekin og
tilbúinn áburður notaður fæst stöðugt vaxandi uppskera. Með öðrum orðum: Ef
tryggt er að allir vaxtarþættir jurtanna séu til staðar í nægilegu magni er uppskeran
ótakmörkuð, eða réttara sagt aðeins takmörkuð af Ijósi og hita.
Það er grundvallaratriði í jarðrækt og öllum landbúnaði að allir þættir vaxtar og
þróunar eru jafnmikilvægir. Þótt við margföldum áhrif eins mun það lítil eða engin
áhrif hafa, nema við leggjum eins mikla áherzlu á alla aðra þætti samtímis.
Það þarf alhliða átak til að fá aukna framleiðslu og aukin afköst á hvaða sviði sem
er. Ekkert atriði má vanrækja. Það er einkum þessi meginregla, sem hin miklu af-
köst Stakhanofmanna byggjast á.
Til þess að fá góða uppskeru þarf frjósaman jarðveg, segjum við. En hvað er átt
við með frjósemi jarðvegs? Einfaldlega það að hann innihaldi nægilegt magn af
næringarefnum og raka fyrir jurtirnar. Jarðvegurinn, gróðurmoldin, verður að geta
veitt jurtunum samtímis ótakmarkað magn raka og næringarefna allt lífsskeið þeirra
á enda. Áður var keppt um frjósamasta landið til ræktunar, land sem gæfi af sér