Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Síða 102

92
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Vald Bretlands á Súezsvæðinu grundvallast á samningi, er það gerði við Egypta-
land árið 1936. Samningurinn batt að nafninu til endi á hemám Breta, en leyfði
þeim að hafa þar fámennt lið — 10,000 manns. Raunverulegur herstyrkur þeirra
á Súezsvæðinu er samt 100,000 hermanna. Ef til styrjaldar mundi koma voru Bret-
um heimil, samkvæmt samningnum, full afnot af höfnum, vegum og samgöngu-
tækjum Egyptalands.
Ekki hafði samningur þessi verið lengi í gildi er mikil hreyfing vaknaði á
Egyptalandi fyrir ónýtingu lians og brottför brezka hersins. í janúar 1946 lýsti
Ernest Bevin, utanríkismálaráðherra Verkamannaflokksstjórnarinnar, því yfir, að
Bretland væri reiðubúið að hefja samninga um endurskoðun sáttmálans. Þegar til
kom var það þó ljóst, að Bretar vildu með engu móti fallast á að hverfa á brott
úr landinu með her sinn og herstöðvar, heldur skyldi stofna sameiginlegt „land-
varnaráð“ með Egyptum og Bretum, og Bretar hafa flugstöðvar og flotalægi í
Egyptalandi. Egypzka samninganefndin vildi ekki ganga að þessum kostum, og
slitnaði þá upp úr viðræðunum.
Fyrir skömmu hefur Egyptalandsstjórn gefið út „Græna bók“ um samningaum-
leitanir sínar við Breta. Eru þar birtar orðréttar viðræður þær, er þeir áttu með
sér, Slim hershöfðingi, herráðsforingi Bretaveldis, og Nahas Pasha, forsætisráð-
herra Egyptalands og leiðtogi Wafdistaflokksins, er hefur fullt sjálfstæði Egypta-
lands á stefnuskrá sinni. Brezka stjómin hefur leynt þessum viðræðum í skjölum
þeim, er hún hefur gefið út um Súezdeiluna, enda mundi sæmd Bretlands ekki
vaxa við það. Viðræðurnar fóru fram í júní 1950, að undirlagi Bevins. Slim hers-
höfðingi hóf mál sitt á því, að hann kvaðst vilja útskýra fyrir forsætisráðherran-
um hemaðarástand heimsins, og sagði: „Einhvem tíma hlýtur að draga að því,
að auðvaldinu og Rússlandi lendi saman.“ Hann bætti því við, að Ráðstjómarrík-
in væru að búa her til árásar á Egyptaland, ef styrjöld mundi skella á. Þegar
Nahas Pasha spurði, hvaða leið hinn rússneski her mundi fara, svaraði hinn brezki
hershöfðingi því, að hann mundi fara um íran og Tyrkland. Slim lierráðsforingi
taldi, að ekkert einstakt ríki mundi geta ráðið niðurlögum Rússlands, en sam-
einuð mundu Bretland og Bandaríkin geta sigrað það. Því væri það ósk sín, að
Bretar og Egyptar gætu komið sér saman um sameiginlegar vamir, sem á engan
hátt bæru keim af brezku hernámi. Bað hann forsætisráðherrann að beita sínu
mikla áhrifavaldi, er hann nyti hjá þjóð sinni, til þess að gera mönnum það ljóst,
að hér væri ekki um hernám að ræða, heldur algerlega ný viðhorf.
Nahas Pasha sagði hinum brezka hershöfðingja, að ekkert vald á jörðu gæti
sannfært egypzku þjóðina um það, að henni væri búin árás af öðrum ríkjum,
nema þá eingöngu vegna þess, að erlendur her væri í landinu. Hann kvað brott-
för hins hrezka hers vera ófrávíkjanlegt skilyrði samkomulags við Breta, og minnti
hershöfðingjann á það lítilræði, að Bretastjóm hefði 60 sinnum lofað því að
hverfa úr landinu með her sinn síðan það var hemumið, en engar efndir væru á
því enn.
Viðræðum þeirra Nahas Pasha og Slims hershöfðingja lauk svo, að enginn ár-
angur náðist. Þegar olíudeila Irans og Bretlands stóð sem hæst á síðastliðnu