Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Blaðsíða 14

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Iegu erfiði og fyrirhöfn, sem fáir
mundu á sig leggja fyrir sjálfa sig,
hvað þá fyrir aðra. Jón Helgason er
og hefur verið ritstjóri ýmsra safn-
rita sem skipta nú mörgum tugum
binda, og ég hygg það ekki ofmælt að
hvert einasta þeirra liafi notið góðs
af gagnrýni lians og hjálpsemi. Þessi
iðja Jóns er af eðlilegum ástæðum
fáum kunn og oftast vanmetin þegar
rætt er um hverju hann hafi komið í
verk, en höfundunum sem notið hafa
ávaxta hennar mun seint þykja hún
ofmetin.
Utgáfustarfsemi Jóns Helgasonar
hefur ekki verið bundin viS þær út-
gáfur einar sem áður tíðkuðust á
venjulegu prenti, heldur hefur hann
einnig gefið út mörg handrit í Ijós-
prentunum og gerzt þar brautryðj-
andi um nútímatækni í ljósmynda-
gerð og fræðilegan frágang á formál-
um þessara rita. Eins hefur Jón engan
veginn einskorðað sig við útgáfur ís-
lenzkra fornrita, heldur hefur hann
gefið út rit frá öllum tímabilum ís-
lenzkra bókmennta frá upphafi fram
á 19. öld. Ég nefni fáein af handa-
hófi: Olafs sögu hins helga, Heiðreks
sögu, Bréf Brynjólfs biskups Sveins-
sonar, ritgerðir eftir Skúla fógeta,
Bréf Bjarna Thorarensens; Háttalykil
hinn forna, íslenzk miSaldakvæSi,
rímur eftir Jón lærSa og fleiri, LjóS-
mæli Bjarna Thorarensens. Svo mætti
lengi telja. Allt þetta mundi þykja
æriS starf manns sem gegnt hefur
prófessorsembætti og safnvörzlu í
þrjá áratugi. En viS þetta bætasl mörg
frumsamin rit um íslenzkar bók-
menntir og málfræSi, auk fjölda rit-
gerSa. Flest eru þau vísindarit, en þó
má nefna eitt sem almenningi er aS
góSu kunnugt og lesiS verSur úr hér
á eftir: Handritaspjall. Og næstu daga
kemur út úrval úr ritgerSum Jóns og
ræSum sem Félag íslenzkra stúdenta
í Kaupmannahöfn gefur út honum til
heiSurs á afmælinu. í þessum ritum
sem ég nefndi og öSrum fleiri má sjá
enn einn ávöxt iSju Jóns viS íslenzk
fræSi: Stíll hans er grundvalIaSur á
djúptækri þekkingu á íslenzku máli
allra alda, hann er gagnorSur og ris-
mikill, þrunginn krafti og orSkynngi
úr innsta kjarna íslenzkrar tungu.
Þá sjaldan Jón Helgason hefur
minnzt á íslenzk málefni, hefur hann
lítt hirt um aS gera sér tæpitungu viS
þaS sem honum þótti mið'ur fara; má
vera aS stundum hafi sviSið undan.
En í þessu kemur fram annarsvegar
fyrirlitning hans á öllu káki og hálf-
verki — að ekki sé minnzt á óheiSar-
leika í vinnubrögSum — hinsvegar
aSstaSa hans sem Islendings í fram-
andi landi, en henni hefur hann lýst
meS þessum orSum: „ViS íslending-
ar sem erlendis dveljumst verSum ein-
att undarlega tvískiptir. Annarsvegar
hillir landiS upp í fjarlægum ljóma, í
æskuminningum og draumum; ekkert
særir okkur meira en ef einhver gerist
til aS setja á þaS blett. Hinsvegar
108