Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Síða 21

UM ÍSLENZKA LJÓÐLIST
eru örnefnin voldug og sterk eins og kvæði Einars Benediktssonar: Helgrind-
ur, Glóðafeykir, Skuggabjörg. Stundum angurmild eins og ljóð eftir Jóhann
Jónsson: Heiðin há, Fjallið eina. En öll eru þau mótuð af því andlega viðhorfi
sem gerir tungu skáldlega.
Þess er vert og gott að minnast að fyrsta ljóðskáld íslendinga, „jafnaldrinn
íslenzkra braga“, var enginn leirhaus né rímhnoðari, heldur eitt af stórskáld-
um heimsins sem bar út „úr orðhofi mærðar timbur, máli laufgað“. Það var
hinn tröllaukni víkingur og bóndi Egill Skallagrímsson, einn af hátindum
norrænnar menningar. Hversu mikill nýsköpuður tungunnar hann var sannast
bezt af því, að hann leysti sitt eigið höfuð undan blóðöxi með spánnýjum
bragarhætti — hinni hvítfyssandi runhendu:
Beil fleinn floginn
— I>á var friður loginn.
Var álmur dreginn.
Varð úlfur feginn.
Stóðst fólkhagi
við fjörlagi.
Gall ýbogi
að eggtogi.
Hefði ekki þessi þúsund ára gamla vísa getað verið kveðin í dag — er ekki
tónninn jafn kliðandi ferskur og í hinum tæru silfurlækjum sem hrynja niður
Fljótshlíðina á snemmsumarmorgni?
Egill var frutnherji íslenzkra hirðskálda. Hann lagði grundvöllinn að höfð-
ingjadrápum þeim sem kallaðar hafa verið dróttkvæði og urðu, ásamt vað-
máli, ein helzta útflutningsvara íslendinga í hálfa fjórðu öld. En inntak þess-
arar ljóðategundar reyndist um of bundin „kóngsins mekt“: frjáls barátta
fyrirrennarans upp á líf og dauða snerist brátt upp í andvana lofkesti eftir-
komendanna. Dróttkvæðin urðu því æ torráðnari ofhlæðislist, þar sem líf
tungunnar drukknaði í rímfjötruðu kenningaskrauti, enda eru þau löngu
dauður bókstafur og ófrjó með öllu, öðruvísi en sem rannsóknarefni grúsk-
ara.
Enda er það einnig svo að þótt Egill gnæfi sem risi upp úr hirðskáldahópn-
um, þá rís list hans hæst í því ljóðinu sem einna harmsælast hefur kveðið verið
á okkar tungu — Sonatorreki:
Mjög hefur Rán
ryskt um mig:
em eg ofsnauður
að ástvinum.
115