Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Side 50

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
hættina, en báðir spreyttu þeir sig
síðan á að yrkja kvæðið. I kvæðinu
er svo lauslega drepið á efni sagna, að
ekki verður af því ráðið, hvort þær
sögur voru ritaðar eða ekki. En þegar
þess er gætt, að Islendingar voru þá
farnir að rita slíkar sögur og áhrifa
þeirra tekur að gæta í Noregi og Dan-
mörku nokkru síðar, þá er það síður
en svo ólíklegt, að Hallur hafi tekið
með sér skráðar sögur. I upphafi
kvæðisins kemur það fram, hve ágætt
skemmtiefni hetjusögur hafa þótt:
„Skyldur að skemmta, þyki ég skötn-
um vera.“ í Háttalykli er drepið á
efni eftirtaldra sagna: Sigurðar sögu
Fáfnisbana, Jörmunrekks sögu, Helga
sögu hvassa, Ragnars sögu loðbrókar
og sona hans, Svipdags sögu, Hag-
barðs sögu, Friðleifs sögu, Ála sögu,
Fróða sögu, Helga sögu Hálfdanar-
sonar, Haralds sögu hUditannar,
Hrings sögu, Hjaðninga þátt, Hróljs
sögu kraka, Orvar-Odds sögu, Eiríks
sögu, Gautreks sögu og Styrbjarnar
þáttar sœnska. Auk þess er vikið að
norskum konungum, sem íslending-
um urðu að söguefni, allt frá Haraldi
hárfagra, eins og þegar er getið. I
kvæðinu kemur fyrir hugtakið „öðl-
inga sögur“ um hina fornu konunga,
en slíkar sögur eru nú venjulega
nefndar fornaldarsögur. Sumar þess-
ar sögur glötuðust snemma á íslandi
og hafa varðveitzt að einhverju leyti
í Danasögu Saxós, sem brátt verður
vikið að. Efniskjarni þessara sagna
flestra er ævaforn, en um slíkt var
notað hugtakið „forn minni“. Hin
fornu minni voru notuð á ýmsan
hátt; þau urðu stundum myndlistar-
mönnum að yrkisefni, og þau voru
sífellt notuð af skáldum, sem ortu um
þau kvæði eða viku að þeim í kenn-
ingum og heitum. Slíkir sögukjarnar
voru einnig notaðar af þeim, sem
skemmtu með munnlegum sögum.
Síðasta stigið er ritaða sagan. Þegar
sögur á borð við Hrómundar sögu
Gripssonar, eru kallaðar lygisögur, er
í rauninni verið að viðurkenna skáld-
skap höfundanna. Menn hafa ekki
borið brigður á hinn forna sögu-
kjarna, sem skrifað var um, heldur
kemur fram í heitinu lygisaga skiln-
ingur á því, að söguhöfundur hefur
aukið mikið við hið forna minni frá
eigin brjósti. Margar þær fornaldar-
sögur, sem hér hafa varðveitzt, eru
alllangar og ýtarlegar, enda hafa þær
getað skemmt mönnum um langar
stundir. Hins vegar voru sögur þær,
sem Snorri ritar í Eddu um fornar
hetjur, fremur stuttar. Þær eru þó
ekki síður áhrifamiklar, en hins vegar
voru þær verr fallnar til skeimntunar
fyrir stuttleika sakir.
6
Um miðja 17. öld var skrásett
sænskt þjóðkvæði, sem talið er hafa
verið ort alllöngu fyrr. I kvæði þessu
er fjallað urn þá Orm sterka Stórólfs-
son og Ásbjörn prúða, eða Ormen
144