Tímarit Máls og menningar - 01.09.1959, Page 60

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
liann var lengst af heilsuveill niaður
og lézt fyrir aldur fram árið 1950.
Var það stórskaði þessu merka máli,
er hans missti við, því hann hafði
sterkan áhuga á samræmingu íslenzks
framburðar og var manna bezt fallinn
til þess að stjórna hinum umfangs-
miklu og tímafreku rannsóknum, sem
nauðsynlegar eru til undirbúnings
þess að við eignumst skynsamlegan og
fagran fyrirmyndarframburð á ís-
lenzku.
Það rit dr. Björns, sem þó skiptir
mestu máli í þessum efnum er bók
hans „Breytingar á framburði og staf-
setningu“, sem út kom í Reykjavík
1947. Er það merkilegt heimildarrit
um útbreiðslu tiltekinna framburðar-
atriða og liður í sókn hans til að
knýja fram samræmingu framburðar
og stafsetningar. Helztu tillögur hans
eru þessar:
I. Samræma skal í aðalatriðum ís-
lenzkan nútíðarframburð, enda grund-
vallist samræmingin á úrvali úr lif-
andi mállýzkum, en ekki endurlífgun
forns framburðar, sem horfinn er með
öllu úr málinu.
II. Velja skal til samræmingar að
svo stödddu 1) réttmœli sérhljóða;
2) hv-framburð, kringdan og ókringd-
an; 3) liarðmœli, en hafna jafnframt
jlámœli, kv-jramburði og linmœli.
III. Jafnhliða þessari samræmingu
skal stuðla að varðveizlu ýmissa
fornra og fagurra mállýzkna, sem enn
ber nokkuð á í landinu og komið gæti
til greina, að síðar yrðu felldar inn í
hinn samræmda framburð. Og nefnir
hann sérstaklega í því sambandi rn-,
rl-framburðinn skaftfellska og radd-
aða framburðinn „norðlenzka“.
Síðan hefur fræðslumálastjórn leit-
að álits Heimspekideildar Háskólans
um tillögur þessar, en deildin kaus
prófessorana Einar Ól. Sveinss'on,
Sigurð Nordal og Steingrím J. Þor-
steinsson í nefnd til þess að gera til-
lögur um þetta efni. Skilaði hún áliti
16. febr. 1951. Og hefur þetta nefnd-
arálit síðan gengið til Háskólaráðs,
þaðan til Menntamálaráðuneytis og
að lokum aftur til fræðslumálastjóra.
Þá hafa þeir Árni Böðvarsson cand.
mag. og Bjarni Vilhjálmssoon cand.
mag. fyrir tilhlutan fræðslumálastjóra
samið „Uppkast að reglugerð um ís-
lenzkan framburð“ og Heimspeki-
deild Háskólans aftur fjallað um það
í „Áliti um „Uppkast að reglugerð
um íslenzkan framburð“ “.
Ekki er hér rúm til þess að gera
grein fyrir þessum tillögum og álit-
um, en dr. Halldór Halldórsson hefur
gert þeim nokkur skil í ágætri grein í
Skírni 1955. Enda var ekki tilgangur
þessa greinarkorns að ræða þær í ein-
stökum atriðum, heldur einungis að
vekja athygli leikmanna á því, sem
málvísindamenn okkar eru nú að gera
til þess að bæta úr ringulreiðinni í
framburði íslenzkunnar; því þetta er
mál, sem ekki einungis varðar sér-
fræðinga, heldur alla þjóðina.
154