Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Page 28

Tímarit Máls og menningar
mannsins sjálfs á jörðinni. Höfundur vill vekja þjóðina af svefni, ekki aðeins
af svefni sljóleikans fyrir framtíð sjálfrar sín, heldur kæruleysisins um örlög
annarra, tilfinningaleysisins fyrir mannlegri velferð, mannlegri virðingu. Að
vera skáld er í augum Loga að vera kvika sem skelfur við hræringar lífsins.
I viðtali við Svölu undir sögulok segir hann:
„Fólk finnur ekki til þess þótt helmingur fæddra barna deyi úr sulti —
hara ef það og afkvæmi þess hafa nóg að éta og eru ekki sprengd í sundur.
Þetta er það sem ég á við með vöntun á vídd í tilfinningalífið. Það getur
kvalizt af því að sjá lítið barn verða undir bíl fyrir framan nefið á sér, en
ef sprengjum er varpað á skóla í Asíu eða Afríku þá segir það — skelfilegt
— og heldur áfram að vera jafn ánægt eða réttara sagt sljótt ...“
Stúlkan svarar: „... Heimurinn er fullur af morðum og óréttlæti — og
það getur engin venjuleg manneskja haft tilfinningu fyrir öllu ...“
Logi vill ekki viðurkenna þetta og segir: „Ég finn svona til.“
„Þessvegna ertu skáld,“ greip hún fram í .. .
„Þá verða allir menn að verða skáld,“ sagði hann, „ef það er það eina
sem getur skapað þessa vídd eða þetta næmi.“
„Nei,“ sagði hún, „skáld á að halda þessari tilfinningu vakandi meðal
fólksins. Þá vaknar það til vitundar og hefst handa einn góðan veðurdag —
í veruleikanum, ekki skáldskap.“
6
Svört messa eftir Jóhannes Helga er sú eina af þessum skáldsögum sem
ekki gerist í Reykjavík, heldur á eyju við Islandsstrendur, í sjávarþorpi. Les-
endur hafa höfuðborgina í fjarska og sjá þjóðfélagið frá sjónarhóli lands-
byggðarinnar. Um söguna leikur ferskt andrúmsloft náttúrunnar.
Ein aðalpersóna Svartrar messu, skáldið Murtur, hefur leitað uppi frið-
sælan stað, þessa afskekktu eyju, til að skrifa skáldsögu. Hann heillast af
fólki og náttúru, teygar að sér ilm lyngheiðarinnar, skeiðar fjörusandinn,
lætur sjóinn og brimið og alþýðufólkið magna sig krafti og stendur í bókar-
lok sem fagnandi drengur á ströndu er lokið hefur miklu verki.
Staðurinn her nafnið Lyngey. Lyngið kemur mikið við sögu. „Fuglar og
bláklukkur, þursaskegg og gullmura; sjón er að sjá, grasið sprettur og lyngið
ilmar; lyng sem dó í fyrra er að lit og áferð eins og brennt silfur í rótinni
og þefur moldarinnar er rammur af því það rigndi í nótt ...“ „. .. Eftir
stundarkorn er hann með allan hugann við litbrigði Mánafjalls. Það er fjólu-
blátt og glitrar á klakann í hlíðunum. Yfir því logar stjarna ...“
18