Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Side 38

Tímarit Máls og menningar
hans, atómsprengjuárásina á Hírósíma, síendurtekinn hernað gegn þjóðfrels-
ishreyfingu víða um lönd, nú síðast í Víetnam.
Á dögum Bréfs til Láru var auðvaldsskipulagið á íslandi og borgaraþjóð-
félagið næsta meinlaust fyrirbæri hjá því sem nú er. ísland hafði í sjö aldir
verið bláfátæk, arðrænd og auði rúin nýlenda, en um leið og stjórnartaum-
amir færðust inn í landið tók yfirstéttin þá í sínar hendur, ásamt atvinnu-
tækjum sem hin nýja tækni flutti með sér, og síðan hefur yfirstéttin, einkum
síðustu tvo áratugi, verið að skapa sér æ sterkara ríkisvald í skjóli herset-
unnar og í samstarfi við erlent auðvald, og samtímis hefur verið að þróast
borgaralegt þjóðfélag með auðvaldseinkennum, algerlega nýtt í sögu íslands,
þar sem peningagildi kemur í stað manngildis, þjóðfélag gagnsýrt af hags-
munasjónarmiðum, ekki hjá yfirstéttinni einni, heldur hefur auðhyggjan
streymt út í allar æðar þjóðlífsins, til nýríkra í öllum stéttum í kapphlaupi
þeirra um lífsþægindi, og stritað er myrkranna á milli án þess að gefa sér
hvíld til að spyrja: til hvers er þetta allt?
Þessari auðvaldsþróun hefur fylgt umbylting lífskjara, mikil stundar vel-
megun, margvísleg heimsgæði, blómgun smáborgaralegrar hugsunar, dug-
mikil fjáröflun en án þjóðlegra markmiða, sannkölluð „ferð án fyrirheits“.
„Enginn eygir lengur æðri tilgang með starfi sínu ... Hugsjón margra alda
borin fram til sigurs og síðan kastað fyrir fætur heimsins til að traðka á,“
er dómur Svartrar messu. Þetta auðvaldsþjóðfélag er svo nýtt hér á landi að
ekki er furða þótt það hafi getað kastað glýju í augun og menn ekki gert sér
grein fyrir hvemig það mylur niður manngildið og þj óðræknina, foma eðlis-
kosti þjóðarinnar, hvernig allt smækkar sem kemur í námunda við það, þar
með talin verk listamanna og skálda. Reyndar hefur aldrei vantað þá sem
hafa varað við þessari þróun. Hér að framan var vitnað í grein eftir Einar
Olgeirsson í Rétti. Þar segir Einar að baráttan sé um það, hvort auðvalds-
þjóðfélagið eigi með áróðri sínum að smækka okkur. ,,Hún stendur um, hvort
skáldin skuli kveða þjóðina til baráttu, vera sjáendur og þar með löggjafar
framtíðar hennar, — vera rauðir pennar. Eða hvort þau skuli kappkosta að
venja sig á að taka ekki hlutina alvarlega, hafa ekkert að segja, vera bara
trúðar í hégómans hofi, við heildsalans hirð, — vera tómir pennar." Og rit-
höfundamir taka undir, rísa upp og mótmæla að nýju.
Auðstéttin hefur farið sér geyst að undanförnu og ekki að sjá að ríkis-
valdið kunni sér neitt hóf. Vegna bakhjarls erlends valds og með meirihluta
á Alþingi telja stjórnarflokkamir sig geta farið öllu sínu fram á íslandi,
hlýða ekki á neinar viðvörunarraddir, vissir um að geta keypt fylgi, eiga
28