Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Síða 96

Tímarit Máls og menningar
grundvallar við æfingarnar. Oldungis burt-
séð frá því þótt þessar staðsetningar séu
leikstjóranum ekki tamar og þó honum sé
félagslegt hlutverk þessarar frásagnar lok-
uð bók eða jafnvel á móti skapi — það er
naumast seinna vænna að taka einnig upp
í leikhúsinu vinnuaðferðir í samræmi við
þá tíma, sem við lifum á, samvirk vinnu-
brögð, sem nýti fengna reynslu. Við eigum
að stefna að sífellt nánari lýsingu veruleik-
ans, það er að segja, fagurfræðilega séð,
sífellt næmari og kraftmeiri frásögn. Þetta
gerist með þeim einum hætti að við notum
okkur unninn árangur; en vitaskuld má
ekki láta þar við sitja. Breytingar á módel-
inu, sem aldrei má gera í öðrum tilgangi en
þeim að eftirmynd veruleikans verði ná-
kvæmari, fjölþættari, hugmyndaríkari og
vænlegri til áhrifa á sjálfan veruleikann,
verða ekki nema öflugri, séu þær andstæða
þess sem fyrir var — það skilja þeir sem
þekkja díalektík.“
Þannig má það Ijóst vera hverjum þeim,
sem um þessi mál hugsar að frammi fyrir
verki eins og „Mutter Courage“ á leikhúsið
varla nema um tvær leiðir að velja. Önnur
er sú að halda sér fast í gamla lagið, leika
ósjálfrátt fyrir áhorfenduma „sína“ en láta
realistískt innihald verksins lönd og leið.
Þetta verk er svo frábrugðið að tæknibygg-
ingu og tæknibyggingin svo órjúfanlega
tengd byltingarkenndu innihaldi verksins,
að öðru verður aldrei hafnað og hitt tekið.
A þessu byggist líka hinn möguleikinn: að
leggja út í ævintýrið, meðtaka byltingar-
kennt innihald verksins og hella sér út í
þær nýju vinnuaðferðir, sem sá skilningur
krefst og hlíta forsögn módelsins, sem
mörgum kunnum leikara hefur þegar laun-
að ærið erfiði með nýrri sýn á starf sitt og
ómetanlegri ánægju þess að hafa tileinkað
sér nýja tækni. Ærið erfiði segi ég, því
slík vinnubrögð krefjast varla undir fjög-
urra til sex mánaða æfingartíma. Loks er
svo þriðja leiðin, sem er enn auðveldari en
sú, sem fyrst var nefnd — semsé að láta
þessháttar leikhúsverk í friði.
Nú hafði Þjóðleikhússtjórinn okkar tjáð
okkur fyrir milligöngu dagblaðanna, að
loks hefði eftir langa leit um Evrópulöndin
mörg og stór, tekist að finna leikstjóra,
sem um reynslu, þekkingu og vitsmuni
hefði það atgerfi, sem til þarf að leysa jafn
vandasamt verk. Reyndist þetta vera Walter
Firner, góðkunningi leikhúsgesta um ára-
hil. Svo sem til að fullvissa þá, sem enn
ekki skulduðu honum ánægjustund, um ó-
tvíræði valsins, hafði hann sent dagblaðinu
Þjóðviljanum bréfkorn þess efnis, að hann
væri húinn að setja upp Túskildingsóperu
Brechts í Vín og Bonn; þetta elskulega
hréf sendi maðurinn blaðamanniuum vegna
þess að hann vorkenndi honum heimskuna
— blaðamannsauminginn hafði semsé ekki
skilið jafn einfaldan hlut og það hvemig
„Ótti og eymd þriðja ríkisins" komst á
svið í París þrem árum áður en Firner
þessi horfði á höfundinn gera uppkastið að
því verki vestur í Bandaríkjunum. Svona
geta menn verið smámunasamir og durgs-
legir við úttlendinga. Bót í máli að aðal-
leikkonan hafði þó komið fram í útvarpi
og sagt að Firner hefði hjálpað sér mikið
við hlutverkið og sér væri alveg sama þó
hann hefði aldrei tekið í höndina á Brecht.
Maður er semsé nokkuð eftirvæntingar-
fullur í sætinu sínu í Þjóðleikhúsinu að
bíða eftir því að tjaldið fari frá. Hvernig
skyldi þetta verða? Leikstjórinn er svo hæ-
verskur, að hann hefur ekki látið geta um
Túskildingsóperuna eða neitt annað verk
eftir Brecht í ævisögunni sinni í leik-
skránni, samt hefur hann samið hana mik-
ilstil upp á nýtt frá því sem var f leik-
skránni með Andorra.
Hvaða leið skyldi hann fara?
86