Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Síða 75

máls, og finna nokkurn vegin varan-
legt efni til að skrá þessi tákn á, þá
var brautin rudd til varðveizlu þess
sem maðurinn skapaði og geymdi í
huga sínum og minni, og þá var fund-
in leið til að tengja saman störf og
hugsanir kynslóðanna, þannig að
hver kynslóð gat skilað hinni næstu
sínum andlega arfi til ávöxtunar.
Og við skulum hugleiða þetta dá-
lítið nánar. Okkur sem nú lifum hætt-
ir til að vera montin af þeim tækni-
legu furðuverkum sem sköpuð hafa
verið á síðustu áratugum og því valdi
sem mannkynið hefur náð yfir um-
hverfi sínu: náttúrunni og efnum
þeim sem finnast á jörðunni, sjúk-
dómum þeim sem mannkynið hefur
átt að stríða við, vegalengdum þeim
sem áður voru óyfirstíganlegar lítilli
mannveru og þeim tíma sem til þurfti
að koma boðum millifjarlægrastaða.
Mér er ekki grunlaust um að allur
almenningur, það er að segja þeir
sem leiða hugann að þessu, haldi að
aldrei hafi verið uppi aðrir eins
hugsuðir, gáfumenn og snillingar og
á síðustu tímum. En þegar þannig er
ályktað gleymast ýmis mikilsverð at-
riði sem verður að taka tillit til, ef
dómurinn á að standast. Ef við les-
um það sem hefur verið skrifað fyrir
þúsund árum eða jafnvel tvö þúsund
árum held ég að við getum ekki var-
izt þeirri hugsun, að heili mannsins
og skynsemi hafi engum breytingum
tekið á þessum tíma. En skilyrði
Ritlist — varðveizla fróðleiks
manna til að hugsa og álykta hafa
hins vegar breytzt.
Á síðustu timum hefur vísinda-
mönnum í eSlisfræði tekizt að búa
til furðulegar reiknivélar, sem í fyrstu
voru nefndar rafmagnsheilar á ís-
lenzku, en síðar tölvur. Reiknivélar
þessar eru gerðar til að létta undir
meS hinum mannlega heila við verk-
efni sem nútímavísindum er nauð-
synlegt að fá unnið úr á fljótan og
öruggan hátt. Enda þótt reiknivélar
þessar séu á engan hátt stældar eftir
hinum mannlega heila, geta þær orð-
ið til aukins skilnings á starfsemi
hans. ÞaS þarf að mata rafmagnsheil-
ann á staðreyndum, sem hann síðan
vinnur úr og skilar úrlausninni. En
þetta þarf einnig að gera við okkar
eigin lifandi heila og hefur verið gert
frá örófi alda.
Sá sem leysti þá þraut að kljúfa
atómkjarnann var að vísu snillingur,
en ekki væri þó rétt að eigna honum
einum þetta afrek, því að áður en
hann gat leyst þessa þraut hafði heili
hans verið mataður á staðreyndum
sem sumar hafa verið fundnar og
orðaðar fyrir tvö þúsund árum eða
e. t. v. fyrr, en sumar síðar: snilling-
urinn sem aS síðustu leysti þrautina
hefur meS öðrum orðum stuðzt viS
athuganir vísindamanna frá ýmsum
tímum. Þrautin var leyst í mörgum
áföngum og af mörgum mönnum, en
þegar loksins var búið að benda á
nægilega margar staðreyndir, hlaut
377