Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Page 77

bókfelli, og gátu ekki nema efnamenn
veitt sér þann munað. Hinn hnitmið-
aði og listfengi stíll íslendinga sagna
er skapaður undir aga hins dýra
kálfskinns, en efni það sem hefur
hlotið þau örlög að varðveita ritræpu
sumra nútímamanna kostar sama og
ekki neitt. En þótt hinar nýju aðferð-
ir við dreifingu mannlegrar hugsun-
ar hafi orðið svo stórvirkar, að okk-
ur finnist stundum sem við séum
stödd í flóðbylgju af kjaftæði, þá
hafa þær þó veitt okkur þau ómetan-
legu hlunnindi, að við eigum kost á,
án mikillar fyrirhafnar, að nj óta þess
sem mannshugurinn hefur bezt gert
og kynna okkur það sem aðrir menn
hafa haft til málanna að leggja um
þau verkefni sem við erum að fást
við í þann og þann svipinn.
En ritlistin hefur einnig gegnt öðru
hlutverki en að varðveita hugsanir
manna frá kynslóð til kynslóðar og
dreifa vísdómi um heimsbyggðina.
Þess munu varla dæmi að svo minn-
ugur maður hafi fæðzt í þessa ver-
öld, að hann gæti samið heila bók í
huga sér, varla einu sinni lítið kver,
nema varÖveita það frá einni stund
til annarrar, sem hann var að setja
saman, á einhverjum öruggari stað
en í sínum eigin heila. Vitanlega
fer þetta þó nokkuö eftir því hvers
eðlis bókin er. Sá sem setur sam-
an bók, t. d. skáldsögu, getur haft
efni hennar í megindráttum í huga
sér. Vel væri hugsanlegt að hann gæti
Ritlist — varðveizla frððleiks
sagt söguna, e. t. v. kvöld eftir kvöld,
eins og sagt er í þættinum af íslend-
ingnum sögufróða sem sagði útfar-
arsögu Haralds haröráða. En hvern-
ig yrði sagan ef hann væri beðinn
um að segja hana aftur? Athuganir
nútíma sálfræðinga benda eindregið
til þess að sögugerðirnar yrðu eins
margar og sagan var oft sögð, en ef
hún gengi mann frá manni mundi
kjarni hennar að lokum taka á sig
einfalda og tiltölulega stöðuga gerÖ.3
En hvað sem því líður mun reynsla
allra manna sem setja saman bækur
vera sú, að bókin skapast um leið og
hún er fest á blað, ekki einungis hin
skrifuðu eða vélrituðu blöð sem
leggjast saman og verða að þeim hlut
sem við nefnum bók, heldur það
sköpunarverk hugsunarinnar sem
þessi blöð geyma. En ef höfundurinn
vill vanda sína bók, þá situr hann
yfir hinum skrifuðu blöðum, breytir
og lagfærir, semur á nýjaleik og fær-
ir til, og hef ég heyrt menn sem vanda
til sinna ritsmíða segja að jafnvel
smágrein verði ekki góð nema hún
sé skrifuð fimm sinnum að minnsta
kosti. Þannig hefur ritlistin hjálpað
manninum til að leiöa hugann og
finna því sem hann skapaöi skýrara
form en flestum er mögulegt í mæltu
máli. Einnig hefur þessi íþrótt, að
festa hugsanir sínar á blað, stundum
orðið að skírri og göfugri list, að
túlka með orðum það sem fremur er
tilfinning en hugsun, þau hughrif
370