Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 69

Óskar B. Bjarnason
Kennsla og nám í ná tt úruv ísinclum
Löngum var ég læknir minn / Lögfræðingur, prestur / Smiður, kóngur
kennarinn / Kerra, plógur, hestur.
í þessari vísu lýsir sér afstaða einyrkjans, sem engan hefur að treysta á
nema guð og sjálfan sig og fjölskyldu sína.
Hér fyrr meir voru fáir íslendingar skólagengnir og urðu að láta sér
nægja þá menntun, sem þeir gátu aflað sér með sjálfsnámi. Meira að segja
barnaskólanám hefur verið af skornum skammti hjá mörgum, en það var
langt fram á þessa öld ekki annað en farkennsla í nokkrar vikur fyrir 10—14
ára börn. (Þessi skólaskylda sett árið 1907). Mörgum hefur þó dugað vel sú
menntun sem þeir gátu sjálfir aflað sér með bóklestri.
Flestum mönnum virðist ásköpuð löngun til að menntast og fræðast, og
þessi menntunarþrá er auðvitað aðalhvatinn til mennta enn í dag — þótt
menntun sé nú orðið talin réttur og skylda hvers þegns í þjóðfélaginu.
Skólakerfið er eins og allir vita orðið mikið bákn og kostar rekstur þess
mikið fé hér á landi ekki síður en í öðrum menningarlöndum.
En menntunarlöngunin var e. t. v. ennþá sterkari fyrr meir þegar skólar
voru ekki eins margir eða nám jafn fjölbreytt og nú á dögum. Ég man t. d. að
mér og mörgum minna jafnaldra þótti mikils um vert að fá að njóta skóla-
menntunar umfram það, sem krafizt var til að verða tækur í kristinna manna
tölu, sem svo var nefnt.
Að vera nemandi í gagnfræðaskóla eins og Flensborg í Hafnarfirði, var
mikill frami og ævintýri líkast fyrir ungan mann ofan úr sveit. Tveggja eða
þriggja ára seta á skólabekk taldist þó tæplega langskólanám, en stúdents-
menntun var álitin æðri menntun og mikið takmark í sjálfu sér að verða
stúdent. En þegar háskólanám bættist við, var skólagangan ótvírætt orðin
langskólanám.
Háskólanám þurfti í mörgum greinum — og þarf enn — að sækja til út-
landa. Og líklega hefur íslendingum jafnan fundizt þeir þurfa að stunda nám
sitt að einhverju leyti við erlenda háskóla til þess að geta talizt verulega lærðir
147