Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Síða 42

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Síða 42
Tímarit Máls og menningar okkar tímum, þarsem litið var á börnin sem smávaxið fullorðið fólk, tók þó alla vega tillit til þess, að börnin vilja láta taka sig alvarlega.“‘ (W. Benjamin, Uber Kinder, Jugend und Erziehung, Frankfurt a.M. 1970). Niðurstöðu þessa stutta sögulega innskots má orða á eftirfarandi hátt: Sögulegar rætur þeirra uppeldissjónarmiða, sem gætir í hinu borgaralega barnaleikhúsi samtímans, má rekja til rökhyggju upplýsingarinnar; á hinn bóginn hefur gagnrýni hins borgaralega barnaleikhúss á „einsýni“ rökhyggj- unnar aldrei náð að hefja sig yfir ákveðin rómantísk viðhorf. Sé eingöngu tekið mið af svonefndri síðrómantík er jafnvel unnt að halda því fram að fyrrnefnt barnaleikhús feli í sér ákveðna afturför með hliðsjón af viðhorf- um rómantísku stefnunnar. Því til stuðnings má t. d. benda á síðari verk þýska skáldsins E. T. A. Hoffmanns. I skrifum sínum um bernskuna fjallaði Hoffmann m. a. um ýmiskonar sálrænar þrengingar og hrylling þessa æviskeiðs sem mönnum hættir til að gleyma, og sýndi með skrifum sínum að ýmsar af furðum bernskunnar eru í raun óhugnanlegar. Með þessu móti losaði hann sig úr viðjum hins borgaralega viðhorfs til bernsk- unnar og vakti jafnframt máls á ýmsu sem „sálkönnunin" átti eftir að staðfesta með fræðilegum rökum tæpum hundrað árum síðar. Það vaxandi sálfræðilega raunsæi sem finna má í rómantískum bernsku- lýsingum allt frá hinum unga Tieck til Hoffmanns kippir að endingu stoðunum undan heimspekilegu og skáldlegu grundvallarviðhorfi róman- tísku stefnunnar sjálfrar (sjá: Horst Meixner, Romantischer Figuralismus. Kritische Studien zu Romanen von Arnim, Eichendorff und Hoffmann, Frankfurt a.M. 1971, bls. 187 o. áfr.). ímyndunarafl og raunveruleiki Hér að framan hefur verið reynt að sýna hvernig þeir sem standa að hinu borgaralega barnaleikhúsi gera sig hvað eftir annað bera að því að slíta hugtökin „ímyndunarafl" og „skáldskapur“ úr öllu félagslegu og sögulegu samhengi. I framhaldi af þeim orðum langar mig að víkja að því hvernig höfundarnir sjálfir réttlæta slíkt háttalag; eða m. ö. o. hvernig þeir sjálfir skilja uppeldislegt hlutverk leikrita sinna. Sú formúla sem hvað eftir annað heyrist í þessu sambandi hljóðar svo: með uppeldinu verður að hafa örvandi áhrif á hugsun og ímyndunarafl barna, auk þess sem þörf þeirra fyrir sjálfsprottnar (spontan) athafnir 1 „Und in diesem heut so gern beláchelten Rationalismus, der im Kinde den kleinen Erwachsenen sah, ist jedenfalls dem Ernst als der Kindern gemássen Spháre sein Recht geworden." 408
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.