Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Síða 70

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Síða 70
Tímarit Máls og menningar ritdómar ættu að vera áhugaverðir fyrir viðkomandi rithöfunda og þeim marktæk umsögn, mikilsverður vitnisburður um viðbrögð þjálfaðra les- enda (og á þetta ekki síst við um unga höfunda). En þessa hlið ritdóma má ekki ofmeta og vart er til góðs að gagnrýnendur miði greinar sínar við mögulega afstöðu rithöfundarins, — svo lengi sem verkinu er sýnd full virðing þarf gagnrýnandinn ekki að velta fyrir sér viðbrögðum höfundar. Eg get því t. d. ekki verið sammála Jóni skáldi úr Vör er hann segir í blaðagrein um gagnrýnina: Það er gagnrýnendanna að hjálpa ungu fólki að átta sig í tíma, víkja mönnum af rangri hillu yfir til hinnar réttu, þar sem hæfileikar þeirra njóta sín betur.8 Það kveður við svipaðan tón í grein sem Þráinn Bertelsson skrifaði á sínum tíma um blaðaritdóma, en þar harmar hann að muna „varla til þess, að hæfi- leikalausum rithöfundum hafi verið bent á að snúa sér að öðrum störf- um . . Hér er gagnrýnandanum ætlaður of hár sess; ef þetta væri hlutverk ritdómarans, væri hann á góðri leið með að breytast úr „góðum lesanda" í „yfirvald“ (sem er í andstöðu við þá hógværð sem Jón annars leggur áherslu á að gagnrýnendur ættu að temja sér). Það er einmitt þetta sem að mínu mati gerir suma ritdóma svo neikvæða: raust yfirvaldsins í þeim. Ef við lítum aftur á stöðu gagnrýnandans milli skáldverksins og lesand- ans, þá er ljóst að hann gegnir þar býsna mikilvægu miðlunarhlutverki. Rétt eins og er með stöðu gagnrýnandans gagnvart höfundinum, er einnig mikil hætta á að ofmeta eða rangmeta það meginhlutverk hans sem snýr að lesandanum. Hellmuth Karasek segir t. d.: Ritdómari er maður sem treyst hefur verið fyrir forvali; hann veitir við- skiptaþjónustu og verður þess vegna að byggja á ánægðum viðskiptavinum.10 Heinz Ohff tekur enn dýpra í árinni: Gagnrýni er í grundvallaratriðum nákvæmlega jafn mikilvæg og það sem gagnrýnt er — hvað væri mynt ef enginn væri til að koma henni í umferð?" Strax og þannig er farið að skoða gagnrýnina með augum verslunar- mannsins er hætta á að hún hrapi niður í hlutverk bókaauglýsingarinnar sem fyrr var rætt um. Jafnframt fær gagnrýnandinn þetta varhugaverða vald: hann er maðurinn sem á að segja fólki hvort ráðlegt sé að kaupa viðkomandi bók eða ekki. Nú stunda ritdómarar sem betur fer sjaldan beinlínis slíka ráðgjöf, en ég álít samt að allt of oft komi gagnrýnendur fram í gervi „yfirvaldsins“ í bókmenntalífinu. Of oft hljóma orð þeirra eins og þeir hafi undir höndum 436
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.