Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Page 74

Tímarit Máls og menningar
má fyrir alla muni ekki rugla saman höfundi og persónum bókar, eins og
hendir suma gagnrýnendur. Hin viktoríanska afstaða Karls læknis er auð-
vitað ekki skoðun höfundar."
Eftir að hafa fjallað um aðstæður aðalpersónunnar, ræðir Rannveig í
sinni grein um eigin reynslu af sjúkrahúsum og þó svo þetta taki full mikið
rými í stuttum ritdómi er ekkert út á slíka umræðu að setja, svo lengi sem
hún þjónar viðfangsefninu (það skal þó tekið fram að ekki var átt við slíkar
lífsreynslusögur er ég ræddi um „persónulega gagnrýni" hér að framan).
Rannveig minnist síðan á stéttaskiptingu og valdbeitingu í sjúkrahúsi
sögunnar og um „sjúklega" afstöðu læknanna.
Ritdómar Gunnlaugs og Illuga, sem báðir eru lengri en þeir tveir síðast-
nefndu, eiga það sameiginlegt að vera með miklum endursagnarbrag.
Miklu rými er eytt í að rekja efni og gang sögunnar, tæplega helmingi hjá
Gunnlaugi en ríflega tveim þriðju hjá Illuga. Eflaust eru skiptar skoðanir
um hvort slíkt sé réttlætanlegt og mun ég víkja að því sérstaklega síðar.
Báðir minnast þeir á óréttlátt skipulag spítalalífsins, en þó mjög stuttlega.
— Gunnlaugur er svo eini gagnrýnandinn sem fjallar beinlínis um fyrri bók
höfundar og gerir stuttan samanburð á verkunum tveim. Tel ég að þar
mættu aðrir læra af honum.
Það vakti nokkra furðu með mér að enginn gagnrýnendanna ræðir sér-
staklega um tvískiptingu þá eða andstæður sem ganga í gegnum verkið og
marka mjög byggingu þess: sjúkrahúsið og „heilbrigða" lífið utan þess,
óttann og öryggið, lífið og dauðann. Veröld Sigrúnar er klofin (sbr. „Tveir
aðskildir heimar?“, bls. 10; „Það var eins og hún væri tvær manneskjur“, 30),
þetta kemur jafnvel fram í draumum hennar (23) og endurspeglast að sjálf-
sögðu í heiti sögunnar. — En Sigrúnu lærist smám saman að þessir tveir
aðskildu heimar, sem hún skynjar svo, sjúkrahúsið og þjóðfélagið, eru um
margt líkir. Þetta verður grundvallaratriði í ritdómi Dagnýjar; hún bendir á
að sjúkrahúsið sé þjóðfélag í þjóðfélaginu og rekur síðan samsvaranirnar
hverja af annarri, stéttaskiptinguna, valdaafstæðurnar, samskipti fólksins.
Hún fjallar síðan um ótta Sigrúnar sem og um félagslegar og kynferðislegar
ástæður fyrir honum.
Kosti við þennan ritdóm tel ég ótvíræða; hér er um að ræða þjóðfélags-
lega gagnrýni frá ákveðnum sjónarhóli'6 sem ekki er reynt að fela. Frá
þessum sjónarhóli veitir ritdómarinn lesanda skipulega og samfellda túlkun
sína, greiningu á þeim þáttum sem hann telur bera verkið uppi, en tekur
jafnframt fram að höfundur hefði að sínu mati mátt „ganga miklu lengra“.
Að þ ví leyti er þetta jákvæð persónuleg gagnrýni — lesandi gerir sér
fullkomlega grein fyrir hugmyndafræðilegri afstöðu ritdómarans og getur
sjálfur tekið gagnrýna afstöðu til hennar.
440