Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Qupperneq 9

Adrepur
sósíalismann sem lausn. Lisiin varð að mestu óþörf og í reynd var búin til ósættanleg
móthverfa milli hennar og uppeldislegs/pólitísks hlutverks barnaleikhússins.
En ekki var hægt að tyggja sömu tugguna úr forðabúri raunveruleikans ár eftir ár.
Aðstandendur nýja barnaleikhússins fengu aukið innsæi í líf barnanna sjálfra, sögu
þeirra og menningu. Þeir hófu þjáningarfullt endurmat, uppgjör við hið frasakennda
pólitíska leikhús 1968-kynslóðarinnar. Vinstri róttæknin, barnasjúkdómurinn ægi-
legi, vék fyrir nýjum kröfum um sameiningu raunsæis og listsköpunar. Þetta sama
fólk tók sig margt til og gaumgæfði rækilega þá menningararfleifð og þá sögu sem
tilheyrir börnum í formi ýmiss konar sagna, ævintýra, þulna o. s. frv. Með því var
ekki sagt skilið við raunsæisstefnu í barnaleikhúsi, heldur viðurkennt að veruleiki
barna náði lengra en til ytra borðs raunveruleikans. I þessu fólst viðurkenning á
barninu sem tilfinningaveru og tilfinningalíf þess var tekið alvarlega. I stað afneitun-
ar og fordæmingar á notagildi þessara bókmenntaforma, hófst alvarleg krufning og
úrvinnsla á efni af þessu tagi, sem þótti nothæft á sviði. Reynt var að tengja innihald
þessa efnis þeim þörfum sem börnin höfðu sem áhorfendur dagsins í dag. Per
Lysander, einn af forkólfum og höfundum margra leikrita Unga-Klara barnaleik-
hússins í Stokkhólmi, sem nú hefur starfað um 7 ára skeið, hefur eftirfarandi um
þetta að segja:
„Þjóðsögur og ævintýri eru að sjálfsögðu einhver mikilvægasti hlutinn af
menningararfleifð barna. Frásagnarform þeirra á það sameiginlegt með því
besta sem tilheyrir barnamenningu, að það gefur börnunum tæki til þess að
greiða úr óvæntri innri togstreitu. Hin gelda móthverfa milli meðvitaðs
barnaleikhúss og þess, sem byggir á hugmyndaflugi og ímyndunarafli, sem
kvartað var undan allt frá fyrstu dögum nýja barnaleikhússins, fékk allt í einu
nýja merkingu. Hugmyndaflug og ímyndunarafl þurfti ekki endilega að þýða
vsruleikaflótti, heldur aðferð til þess að vinna úr vandamálum raunveru-
leikans". (Barnteater, fyra ir med Unga Klara, Stockholm 1979, bls. 11).
Þessi orð Lysanders eru vissulega skrifuð undir áhrifum frá Bruno Bettelheim og
bók hans „The Uses of Enchantment“, sem fjallar um sálrænt gildi ævintýra fyrir
börn. Sú bók varð til að hrista ærlega upp í aðstandendum barnaleikhússins a. m. k. í
Svíþjóð. Því miður virðist Thomasi hafa láðst að skilja kenningar hans, eða hann
afneitar þeim alveg:
Margt nútímafólk hafnar ævintýrunum því miður, og gerir það með rökum
sem eiga alls ekki við hér. Ef við lítum á ævintýrin sem jýsingar á veruleikan-
um, þá eru þau vissulega alveg hroðaleg, — gimm, kvalasjúk og hver veit
hvað. En ef við lítum á þau sem tákn þess sem gerist í sálardjúpunum, þá eru
þau dagsönn.
(B. Bettelheim, The Uses of Enchantment bls 155. Hér tekið úr bók Silju
Aðalsteinsdóttur, ísl. barnabækur 1780—1979 bls. 71)
Það er rík tilhneiging hjá mörgum vinstrisinnum að horfa fram hjá tilfinningalífi
barna og líta á þau fyrst og fremst sem vitsmunaverur. Það réttlætir jafnframt þá
mötun á „réttri" þjóðfélagssýn, sem þeir stunda gagnvart börnum.
Ég tel að Thomasi hafi orðið á ansi stórt glappaskot þegar honum sást yfir ekki
aðeins sálfræðilegt, heldur einnig sögulegt og félagslegt notagildi áðurnefndra
Framh. á bls. 623
503