Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Side 18

Tímarit Máls og menningar
hana yfirleitt. Við verðum að sækja fram með okkar díalektísku efnis-
hyggju á sviði fagurbókmennta eins og t.d. á sviði náttúruvísinda. En við
verðum einnig að finna leiðir til að taka menntamennina frá borgarastétt-
inni, fá þá til að ganga í þjónustu byltingarinnar. Því þurfa menn að sýna
„meðreiðarsveinunum“ (sem er m.a. lýst sem „sérfræðingum í bókmennta-
tækni“) umburðarlyndi og leyfa þeim að átta sig á framvindunni. Um Or-
eigahöfundana segir sem svo, að flokknum beri að styðja við bakið á þeim
— um leið er fordæmd bæði „léttúðug" afstaða þeirra til menningararfs
fyrri tíma og neikvæð afstaða þeirra til „sérfræðinga hins listræna orðs“.
Miðstjórnin lýsir því svo yfir, að enda þótt flokkurinn geri sér ljósa grein
fyrir stéttbundnum fyrirbærum í bókmenntum, þá „má hann ekki undir
neinum kringumstæðum sem heild binda sig við tiltekna stefnu á sviði hins
bókmenntaleg forms“ — enda sé nýr stíll í anda tímans vart orðinn til enn-
þá. Af þeim sökum muni flokkurinn alls ekki leyfa sér að gefa einhverjum
hópi eða samtökum einokun á sviði útgáfustarfsemi, heldur mæla með
„frjálsri samkeppni milli ýmissa hópa og strauma innan bókmenntanna“.
Að lokum er það svo sett sem markmið að til verði bókmenntir í senn nú-
tímalegar og aðgengilegar miljónum bænda og verkamanna.
Samþykktin tryggði rithöfundum ekki málfrelsi. Hún tryggði heldur
ekki að Oreigahöfundar, sem áttu sér öflug samtök, hættu að hamast gegn
„borgaralegum" straumum, sættu sig við það að „hundrað blóm fengju að
blómstra" eins og sagt var í Kína síðar. En viðhorfin sem koma þarna fram
tryggðu að minnsta kosti, að sovéskar bókmenntir voru langt fram eftir
þriðja áratugnum áræðnari, gagnrýnni og fjölbreyttari en lengst af síðan.
Hinsvegar er rétt að vekja athygli á því, að það umburðarlyndi við „sér-
fræðinga hins listræna orðs“ sem mælt er með í samþykkt miðstjórnar
Kommúnistaflokksins, er skoðað sem bráðabirgðaráðstöfun, sem áfangi á
þeirri leið að bókmenntirnar þjóni kommúnísku uppeldi eins og þær eru
langar til — og það í aðgengilegu formi. Sá hluti ályktunarinnar bendir svo
fram til þeirra atburða að sósíalrealisminn var leiddur í lög í landinu á
næsta áratug.
Borgarastríðið og sannleikurinn
A þessum árum skrifuðu svo til allir sovéskir rithöfundar um byltinguna
og borgarastríðið. Ekki vegna þess að það væri opinber skylda heldur blátt
áfram vegna þess, að með byltingunni höfðu gerst mestu tíðindi sem orðið
höfðu á æfi þeirra manna sem um þær mundir voru að ganga inn í bók-
menntirnar (flestir höfundar þessa tíma eru um eða innan við þrítugt),
kannski mestu tíðindi veraldarsögunnar. Ekki nema von að menn vildu
vinna úr slíkri reynslu.
408