Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Blaðsíða 119

þar á milli. Hann hnoðast jafnvel með
eigin snilligáfu, rétt eins og hann vildi
segja okkur að nútímasköpun sé óhjá-
kvæmilega í formi úrgangskúltúrs; vís-
vitaðra og uppmeikaðra leifa af útjösk-
uðum hugmyndum. Hið sama má
stundum segja um Sjón og annað veifið
teflir hann á tæpasta vaðið, hvernig sem
á textann er litið. Ljósasta dæmið um
slíkt er kannski þetta „Oh!“ sem er stef
í ljóðabókinni OH! (isn’t it wild). Þessi
oh!-stuna er vísvitað hnoð og rembing-
ur og þá er bara spurning hvort lesend-
ur samþykki að þarmeð hætti hún að
vera hnoð.
Að vera í kynmáli
Er ekki augljóst að stunan atarna er
frygðarandvarp? Ljóð Sjóns eru á köfl-
um erótískar fantasíur, sjaldan þó á eins
afdráttarlausan hátt og í lengsta Oh!-
ljóðinu (105—106), þar sem ljóðmæl-
andinn sér fyrir sér stúlku sem afklæðist
og vekur girnd hans. Það er nefnilega
svo að það sem er í sjónmáli er iðulega í
sársaukafullum líkamlegum fjarska, ut-
an kynmáls svo að segja. I þránni eftir
þessu kynmáli getum við ef til vill séð
merki um náttúrufræði undirvitundar-
innar í þessum textum.
Þessi þrá beinist gegn sjón, svo sjón-
ræn sem ljóðin annars kunna að vera.
Sjónin heldur viðfangi þrárinnar í
fjarska og leiðir til sjálfsfróunar: „í
vinstra auganu speglast nakin kona / í
því hægra hefur lirfa samfarir við hvít-
una“ (80). Sjón skynjar og kemur á
framfæri örvilnan karlmannsins vegna
1 „Hnoð“ er ágætis þýðing á erlenda orðinu
„kitsch". Eg rakst á þessa íslenskun hugtaks-
ins í ritgerð Hannesar Lárussonar, „Svarta
skýið", í bæklingi sem kom út í tilefni sam-
nefndrar myndlistarsýningar á Kjarvalsstöð-
um 4,—-19. júlí 1987 (ekki er þarmeð sagt að
Tímarit Máls og menningar
þeirrar úlfakreppu að hann er gægir
(„voyeur"), en hann fær ekki snert með
augunum. Augað er kynfæri sem hann
virðist komast upp með, en það er lam-
að kynfæri, því það reynist ekki vera
skynfærið sem hann þarf á að halda til
að finna nálægð, skynja gnægðina sem
líkami hans þráir. Sjón er skáld blind-
unnar sem hjá honum er einskonar
röntgensjón hins hrjáða karlmannlega
æskulosta. Sá Sjón sem við mætum víða
í ljóðunum er því réttilega (hver svo
sem Sigurjón B. Sigurðsson er) dreng-
urinn með röntgenaugun. Drengur sem
neitar að láta af uppnámi gelgjuskeiðs-
ins vegna kynþarfar, en leitast jafnframt
við að sjá öðruvísi.
Augað er áleitið líffæri í myndmáli
Sjóns, jafnvel svo að minnir stundum á
þá erótísku hrollvekju Sögu augans eftir
George Bataille. En skáldið þarf ekki á
venjulegum augum að halda, og það er
engin tilviljun að í ljóðinu „Eintal 1“
mætir okkur ödipusarblindingi með
blóðtauma úr augum (15). Asthneigð er
hér ætíð ástarblinda, sbr. „Ástarljóð"
(20):
Þegar neglurnar á höndum mínum
smágerðum höndum mínum
(hringur á baugfingri vinstri handar)
taka sig til og verða
fiðrildi og steinvölur
sem þrá það eitt að spyrja
fyrir skellótta jörðina
þá bít ég í safarík brjóst þín
bít ég í sundur sjóntaugar mínar
bít ég
ég sé sáttur við skilning hans á hugtakinu eða
við málflutning hans í heild, en vissulega er
hann umræðuvekjandi). Hannes tekur ekki
beinlínis fram hvort hann er höfundur ís-
lenska orðsins eða hvort það á sér lengri
sögu.
509