Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
honum stundarkorn og reynt síðan að stúta honum þá hafi þeir hrif-
ist dálítið af dýrunum (enda höfðu þeir aldrei séð þau áður því þeir
lifðu alla tíð á engisprettumauki og ræktuðu sinn einstæða tómat til
útflutnings . . . ) Með öðrum orðum, þannig liðu löng ár, og þessi
fábjáni náði virðulegum aldri án þess að láta af sinni athafnasömu
geggjun. Hann varð jafnvel með nokkrum hætti merkilegur í tötrum
sínum, með sitt mikla, gráa skegg . . . smám saman fóru menn að
viðurkenna, að hann ætti engan sinn líka, menn voru reiðubúnir að
líta á hann sem tákn og ímynd þjóðlegrar hugsjónar þorpsins, skáld
eitt kallaði hann „hinn mikla myndhöggvara sem reisir hafinu minn-
isvarða“, menn þóttust líka finna vissan skyldleika með honum og
tómatinum frábæra . . . Svo var það einu sinni . . . það skal tekið
fram að hvað sem leið stríðinu sem enn var ekki byrjað, þá tóku
byggðarmenn sér einu sinni á ári frí til æfinga, þá skriðu þeir niður í
byrgi sín og ráku ekki nefið út þaðan í tvær vikur og lifðu hver á
sínum forða . . . Svo skríða þeir loksins upp í dagsljósið, píra augun
upp á sína grimmu sól og fyrst sjá þeir ekkert, en svo — hvað sjá
þeir? Þeir sjá að horfinn er sá gripur sem þeir sýndu með mestu
stolti, einstæður tréstólpi sem stóð í byggðinni miðri, á honum hafði
líka hangið klukkan sem kallaði á menn til að þeir vökvuðu tómat-
inn í sameiningu: og viti menn — klukka þessi liggur á jörðinni en
stólpinn er horfinn. Nú verður uppi fótur og fit, gamli maðurinn er
horfinn, geitina er hvergi að finna né heldur göltinn eða vísunds-
kúna, hvergi svo mikið sem hundshræ að sjá, kannski hafði hestur-
inn brugðið sér frá, en hann var líka týndur, gleðan ein flýgur sem
fyrr á himni og leitar að hænu sem einnig er á bak og burt . . . Allir
áttuðu sig strax án þess að orð væri sagt og hlupu af stað . . . Þeir
hlupu alla leið og sjá: í eyðimörkinni miðri stendur bátur með rá og
reiða, og stólpinn týndi er einmitt mastrið; já og hvað er ég að tala
um bát, þetta er skip! — í kýraugum og yfir borðstokka sér í trýni
og smetti dýranna, börn vitfirringsins eru að ganga frá einhverju á
mastrinu, einhverju sem líkist hvítum fána . . . (Vel á minnst — ég
gat ekki fyrr um börn hans, en afkvæmi hafði hann einhvernveginn
eignast, son og dóttur, eða ef til vill þrjá syni . . . þeir hjálpuðu
honum þegar þeir uxu úr grasi — hvernig hefði hann átt að geta ráð-
ið við þetta einn?) . . . Nema hvað, landsmenn allir eru sárreiðir út
af stólpanum sínum, sem nú var orðinn mastur, nú er þolinmæði
498