Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Blaðsíða 30

Tímarit Máls og menningar
Svo mikið er víst, að árið 1932 tók miðstjórn Kommúnistaflokksins sig til,
og ákvað að leysa upp bæði RAPP og önnur rithöfundasamtök sem enn
voru til — og bjóða í staðinn upp á sameiningu allra skrifandi manna í eitt
Samband sovéskra rithöfunda — á þeirri forsendu að til væri orðin „eining
um grundvallaratriði" í sovéskum bókmenntum og því óþarft að höfundar
hefðu með sér ólík félög um strauma og stefnur.
Svo gat virst sem einræði „vinstriöfgamanna" væri þar með úr sögunni
og á stofnþingi rithöfundasambandsins 1934 er ljóst, að margir varpa önd-
inni léttar og vona að takast megi að finna starfsgrundvöll, samnefnara fyrir
sovéska rithöfunda sem væri nógu rúmur til að bókmenntirnar mættu lifa
sæmilegu lífi. Til dæmis lét hinn efagjarni Isak Babel í ljós í ræðu sinni á
þinginu, að hann tæki af fullri alvöru fyrirheitin sem þar voru gefin:
„flokkurinn og stjórnin hafa fengið okkur allt í hendur og tekið aðeins ein
réttindi af okkur — réttinn til að skrifa illa.“
Því miður hafði Isak Babel rangt fyrir sér.
Á þinginu gerði forseti hins nýja rithöfundasambands, Maxím Gorkí,
grein fyrir „samnefnaranum“ nýja, sem hann kenndi við sósíalískt raunsæi.
Hann segir á þá leið í greinum og ræðum frá þessum tíma, að hann telji
tvennt í bókmenntum fyrri tíma öðru fremur lærdómsríkt fyrir hinar ungu
sovétbókmenntir. Annað sé gagnrýn raunsæisstefna, sem lýsir einstakl-
ingnum andspænis fjandsamlegu þjóðfélagi. Hitt er róttæk rómantík, sem
felur í sér herhvöt, áskorun til manna um að þeir sætti sig ekki við óbreytt
ástand. Okkur nægir ekki að lýsa því sem var, eða er, eins og gert er í hefð-
bundnum raunsæisverkum. Þaðan af síður nægir okkur að lýsa fyrst og
fremst fólki sem er „óþarft“, utanveltu, fórnarlömb aðstæðna, eins og
rússneskar bókmenntir fyrri aldar fengust einkum við. Við verðum, segir
Gorkí, að sýna manninn í framför og breytingu — gerum því sjálfan til-
verugrundvöll hans, Starfið, að aðalhetju bóka okkar, og drögum rómantík
skapandi vinnu sem stefnir til betri framtíðar inn í okkar túlkun á veruleik-
anum. I aðalræðunni á rithöfundaþinginu segir Gorkí m.a.:
„Sósíalískt raunsæi staðfestir veruleikann sem athöfn, sköpun, sem hefur
að markmiði stöðuga þróun verðmætustu einstaklingsbundinna hæfileika
mannsins í þágu sigurs hans yfir náttúruöflunum, í þágu heilbrigðis hans
og langlífis, í þágu hinnar miklu hamingju að lifa á jörðinni, sem hann ætlar
— í samræmi við sívaxandi þarfir sínar — að rækta alla og gera að fögrum
híbýlum mannkynsins, sem allt er sameinað í eina fjölskyldu."
Líklegt er að í miðri umræðu um náttúruvernd, iðnaðarmengun og
tækniótta, sem nú fer fram, láti margir sér fátt finnast um fagnaðarerindi
hinna „sívaxandi þarfa“ mannsins og svo það, að náttúran er túlkuð sem
420