Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Síða 51

SIÐALÖGMÁL BECKETTS
þess hvernig líkaminn sem skrifaði þær gengur, talar, þegir, birtist, hverfur.
Við erum sumsé andfætis hinni venjulegu boðun: rithöfundurinn kann að
vera mikill og snjall, en þegar allt kemur til alls er hann maður á borð við
aðra, með asnastrikum sínum, veikleikum, afkáraskap, löstum, smásálar-
skap, taugaveiklun og á stundum, skepnuskap.
Bernold byrjar á því að vekja athygli á hinni miklu og augljósu fegurð
Becketts. En þessi fegurð finnur strax móthverfu sína í einkennilegum
„hæfileika til útstrokunar“. Hér er frægur maður, heimsþekktur, Nóbelshafi
í bókmenntum sem virðist eiga „undarlega auðvelt með að vera ekki neitt“.
Á sínum fyrsta fundi þegja þeir í klukkustund: „Mig minnir að við höfum
lotið ívið fram til að leggja eyrun við djúpum andardrætti þessarar þagnar.“
Strax hér athöfn sem er yndislega og fruntalega andfélagsleg. í hönd fer
vinátta, það er að segja ævintýri þar sem tími og rúm fá, að því er virðist, að
njóta sín á eigin forsendum. Hvað táknar að eiga stefnumót út af engu? Án
þess að hafa væntingar um eitt eða neitt? Hvaða merkingu hefur að skiptast
á tveimur nærverum út í bláinn? Til þess eins að vera til staðar? „Vinátta,
skrifar Bernold, er spurning um raddblæ.“ Já, einmitt, það er um músik sem
málið snýst. Spurningunni: „Af hverju skrifið þér?“ svaraði Beckett einn
daginn á þessa lund: „Eina sem ég kann.“ Og öðru sinni („Hvað hefðuð þér
fengist við ef þér hefðuð ekki gerst rithöfundur?“): „Ég hefði hlustað á
tónlist.“ Bernold skrifar: „Þegar hann var kominn fast að áttræðu, tók hann
aftur til við píanóleik, lét fingurna um að ráða fram úr tiltekinni sónötu eftir
Haydn, „það kemst ekkert annað að“, áréttaði hann. „Tíminn líður . .. það
er dásamlegt... og svo fallegt.““
Fyrsta staðhæfing: Beckett hætti ekki að vinna þótt hann væri ekki að gera
neitt. „Hann var á höttunum effir hinu mögulega, að sjá við vananum, hafna
öllu sem kæmi ósjálfrátt“. í staðinn fyrir blaður eða jórtrun á viðteknum
skoðunum, var honum kappsmál, þó án rembings, að hugsa ekkert alvana-
legt eða utanaðbókarlært. Ekkert sjálfsprottið hugarflæði hér: kúpla sig
yfirvegað frá, hnika til hinu staðnaða. ,Ákveðin tegund af bölsýni, glaðbeitt,
samfléttuð kímni helst í hendur við sveigjanleika, myndar list sveigjanleik-
ans. Framvegis er ekkert jafn frumlegt og háðið og hinn uppljómaði föru-
nautur þess: góðvildin. „Ég spyr mig hvenær sólarhringsins Joyce hafi
skrifað, segir Beckett. Ugglaust að næturlagi.“ Hver stund er innri viðburður,
tilgáta, brot úr röksemdafærslu, möguleiki á frásögn. Ekkert ber til tíðinda,
ekkert virðist hafa átt sér stað, og samt ómar allt og hljómar, áreynslulaust.
Þegar því er lokið, er því lokið, maður pakkar saman, snýr sér öðru: „Enginn
var jafn víðs fjarri áður en hann fór.“ Engin óþolinmæði, engin reiði („ósam-
þykki sitt tjáði hann ekki í orðum, það gagntók hann frá hvirfli til ilja“),
TMM 1997:2
49