Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Page 57

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Page 57
BLIKUR Á LOFTI í PÉTURSBORG þarna er hin stórkostlega Neva og gullnæpurnar tvær. Eflaust einnig for, gangstéttir úr tré, ólýsanleg fátækt! Það er nokkuð sem Custine lýsir í Bréfum frá Rússlandi skömmu síðar. 4. En Diderot reyndist hafa rétt fyrir sér. Það er eitthvað ffáhrindandi við þessa áberandi röð og reglu í borginni. í kaldri fegurð norðlægrar birtunnar í Pétursborg sér maður hvernig allt er nákvæmlega hornrétt, hvernig allar hallir eru óhagganlegar, hvernig einræð- ið hefur njörvað allt niður. Það fyrsta sem stingur í augu í almenningsgörð- um Leníngrad á veturna eru stytturnar og trékassarnir sem slegið hefur verið utan um þær til að skýla þeim. Svo virðist sem í Pétursborg hafi menn alla tíð látið sér meira umhugað um stein og marmara, en lifandi fólk, menn af holdi og blóði. Já, það sem slær mann þegar maður kemur til Pétursborgar er þetta: borg þar sem hugsun um kraft hefur verð felld í lifandi form, það sem holdi hefur verið breytt í granít og marmara. Þegar Diderot sat í Haag og skrifaði Hugleiðingar um nakazinn („leiðbein- ingar“ keisaraynjunnar), skrifaði hann: „Mér finnst eitthvað einræðislegt við þær sem mér líkar illa við.“ (Nakaz þýðir líka: refsidómur. Glæpur og refsing er Prestúplenije i nakazanije á rússnesku.) Og í bréfi til Neckers segir hann: „Hvílíkur reginmunur er á tígrisdýri sem Oudry hefur málað og tígrisdýri úti í skógi!“ Diderot áttaði sig í rauninni mjög vel á Rússlandi. Hann skildi vel eðli einræðisins. Og dóttir hans hafði eflaust rétt fyrir sér þegar hún sagði að þetta ferðalag hefði sennilega stytt líf hans: ekki vegna þess að það hefði verið erfitt fyrir hann líkamlega, heldur virtist hann þá skynja að Upplýsingarstefnan ætti eftir að bíða skipbrot. Og þó var langt í það skipbrot þegar Diderot var í Pétursborg. En það blasir við nú, á 20. öldinni, í þungum og ofhlöðnum byggingunum; í peningunum sem kreistir eru út úr verksmiðjufólkinu; í þrengslunum á eyjunum þar sem verkamann búa í einni kös, verksmiðjureyknum, hreys- unum, kofaskriflunum milli garðanna, hrundum veggjunum, fátæktinni, skuggalegri birtunni, hinum dauðu í síkjunum. Þetta er tímabil lágtsettu embættismannanna sem Gogol skrifaði um, stúdenta í snjáðum frökkunum með hitasóttina. Þetta er sá tími sem Dostojevskí lýsti, tími mikilla áforma sem runnu út í sandinn, tími samsæra sem eru afhjúpuð, þarflausra morða, myrkra ástríðna, lasta, sjálfsmorða, nauðgana á smástúlkum, morði á okur- kerlingu. Þessi heimur lýkst aftur þegar Lenín kemur frá Finnlandi inn á TMM 1997:2 55
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.