Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 19
JAKOB BENEDIKTSSON 20. JÚLÍ 1907 - 23. JANÚAR 1999
fyrsta. Myndina málaði Pétur Pétursson bóndi á Hákonarstöðum í Jökuldal
og undir henni var þessi áletrun: Anno, g.i.a.h. Dom. 1824. Skammstöfunin
olli nokkrum heilabrotum, og Frank hafði samband við lærða prófessora í
fornum fræðum, guðfræðinga, sérfræðinga í sögu orðaforðans, sagnfræð-
inga og handritameistara en enginn gat leyst úr henni. Örþrifaráðið var að
hringja í Skógarbæ til Jakobs, sem þá var orðinn nokkuð veikur. Jakob smá-
hló þegar hann heyrði erindið og sagði af bragði: Þetta er auðvitað: gjört í
anno hoc, á þessu ári.
Jakob var glaðsinna maður og kunni betur en aðrir að njóta lífsins. Hann
tók hverjum manni af fullkomnu yfirlætisleysi og talaði við ungt fólk sem var
að hefja sína ffæðagöngu einsog jafningja, forvitnaðist um sjónarmið og ný
viðhorf af opnum huga. Þannig tók hann mér þegar ég kom fyrst á heimili
þeirra hjóna fyrir rúmum tveimur áratugum. Þá höfðu bæði að mestu lokið
sinni formlegu starfsævi og gátu helgað sig frjóum lífsnautnum: lesið og
spjallað langt inn í nóttina, hlustað á góða tónlist, sofið frameftir á morgn-
ana. Bækur og tímarit voru í hverju horni og mér fannst andrúmsloftið
þrungið mennta- og menningarangan, sem kannski var vegna þess að hann
reykti pípu og hún vindla og þau voru lítið fyrir að rífa upp glugga. Heim-
sóknirnar urðu margar og ég vil þakka fyrir þær, tebollana alla og kexið, sög-
urnar og staupin sem skemmtilegra var að stinga úr með Jakobi og Grethu en
öðru fólki.
Þegar við lítum yfir líf og feril Jakobs Benediktssonar er engu líkara en þar
hafi margir menn áttu hlut að, svo fjölbreyttur var vettvangur hans. En Jakob
var ekki tættur milli margra starfa, það var samhengi í lífi hans og starfi,
meginþráður sem tengir saman áhuga á Kína og kammermúsík, Landnámu
og menningu líðandi stundar, Arngrím lærða og Halldór Laxness, Jónas
Hallgrímsson og Stjórn. Einsog ég gat um hér að framan unnum við
sjónvarpsþátt saman fyrir allmörgum árum. Þar stakk ég upp á því að starfs-
heiti hans gæti verið húmanisti og spurði hann hvaða skilning hann legði í
hugtakið húmanisma. Mér þótti hann lýsa sjálfum sér ágætlega í svarinu og
mig langar til að enda á þeim orðum hans: „Húmanismi er sú mannlega
menningarstefna eða það menningarástand sem ég er sjálfur alinn upp í á
bernskuheimilinu. Faðir minn var einn af þeirri tegund. Þó hann væri smá-
bóndi alla ævi þá hafði hann áhuga á miklu fleiru en sínum búskap, las mikið
og hafði áhuga á músík, organisti góður og spilaði í Víðimýrarkirkju, frið-
samur maður og lá aldrei í illdeilum við neinn, yfirleitt vinsæll í sinni sveit.
Hugsaði sér aldrei til neinna mannvirðinga eða metorða sem hann heldur
ekki fékk en komst af, að ég held, nokkuð ánægður með sín kjör.“
TMM 1999:1
www.mm.is
9