Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 22

CARLOS FUENTES
konar saga, önnur saga, sem blindar annálasagnfræðingana og gerir lítið úr
þeim. Þessi „annars konar saga“ kemur upp á yfirborðið í skrifum einstakl-
inga en býður sig fram sem sameiginleg minning og framtíðarverkeíni (þ.e.
hinn sanni raunveruleiki) heildar sem samkvæmt skilgreiningunni hefur
verið særð. Adorno skrifaði að í ljósi endurlausnarinnar birtist heimurinn
óhjákvæmilega í afskræmdri mynd.
Þessi raunveruleiki, sem er óraunverulegur í augum hinnar natúralísku
sannleikshyggju og söguhyggju dagatalsins, gerir okkur í Suður-Ameríku
mögulegt að sameinast vissu alþjóðaeðli sem er í raun ekki annað en saman-
safn gamalla kenja sem skyndilega hafa afhjúpast sem grundvallarstað-
reyndir um menningu nútímans. Þessi vegferð liggur um Vestur-Indíur
Dereks Walcott og V.S. Naipaul, um Austur-Indíur Salmans Rushdie, Mið-
austurlönd Joans Didion og Normans Mailer, um eybúasérvisku þeirra Juli-
ans Barnes og Peters Ackroyd á Englandi, um hina svörtu Afríku Bens Okri,
til hins fjarlæga suðurs Nadine Gordimer í Afríku og hinnar miðevrópsku
útlegðar Milans Kundera. Yfirráð skáldsögu möguleikanna spanna allt þetta
svæði.
Sökum vanhæfni sinnar til að draga hið ósamtímalega inn í samtímann,
skyldar raunsæið okkur til tímaruglings í nafni „sannleikans“ innan
gæsalappa. En sá er einmitt höfuðkostur listarinnar: að skapa nútíð úr for-
tíðinni. En slíku afneitar það sjónarmið sem lítur á söguna sem tölfræðilega
staðreynd sem hægt er að skrásetja, en eleki sem óslitinn atburð sem má
ímynda sér. Eitt helsta haldreipi þessa tímaruglings er venjulega þjóðremba,
sem í framkvæmd lýsir sér best í fasískri útskúfun þeirra sem ekki eiga það
skilið að kallast Mexíkanar, Spánverjar eða Sovétmenn sökum ónógs „raun-
sæis“.
Bókmenntalegasta nrálsvörn grjónagrauts-lesandans er sú sem krefst
ákveðins viðtökulykils fyrir verkið sem reistur er á línulegri söguframvindu
með röklegu upphafi og endi, sálfræðilega aðgengilegri persónusköpun og
trúnaði við sögulegan og félagslegan sennileika. Þetta nítjándu aldar raunsæi
uppskar sína ávexti - Tolstoj er meðal þeirra blómlegustu -, en þar er um að
ræða afmarkaðar undantekningar ffá þeim bókmenntum sem vanhelga
þennan lykil, frá Rabelais, Cervantes, Sterne og Diderot til Joyce, Faulkner,
Virginiu Woolf og Broch, að ógleymdum þeim „raunsæishöfundum" sem,
eins og Balzac, búa yfír vídd sem er algjörlega fantastísk, eða höfundum á
borð við Flaubert sem vekja fremur áhuga okkar fyrir ritstíl sinn en sálfræði-
legan raunsennileika.
Á okkar tímum er þessum viðhorfum enn stillt upp sem andstæðum. Ég
bendi á einn marktækan fulltrúa fyrir hvort þeirra. í TheAspects oftheNovel
eftir E.M. Forster, sem gefm var út árið 1927, er lögmálum nútíma raunsæis
12
www.mm.is
TMM 1999:1