Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Side 115

WILLIAM BUTLER YEATS, SKÁLDIÐ í MIÐJU STORMSINS
reikninginn. Var frumvarpi að heimastjórn handa írlandi hafnað í þinginu
1893 og þar með virtist sem endi væri bundinn á þessa lotu í baráttunni. En
með falli Parnells 1890 voru leyst úr læðingi annars konar öfl sem áttu eftir
að reynast hvati að blóðugu framhaldi sjálfstæðisbaráttunnar. Þetta sáu
menn reyndar ekki fyrir því að í upphafi var einungis um það að ræða að
nokkrir áhugamenn um forna menningu írlands fengju sig fullsadda á
dægurþrasi stjórnmálanna og snéru sér að öðrum hugðarefnum. Sjá menn
gjarnan stofnun The Gaelic League árið 1893 sem tímamót því þótt samtök
þessi legðu lengstum mesta áherslu á endurreisn gelísku tungunnar reyndust
þau er fram liðu stundir útungunarstöð fyrir alls kyns róttæklinga og upp-
reisnarseggi sem tóku að nýta sér menningararfleifðina sem táknrænt vopn í
sjálfstæðisbaráttu sem átti eftir að reynast harla blóðug.14
I upphafi var fjölda mótmælenda að finna í þessari nýju menningar-
tengdu hreyfingu, sem The GaelicLeaguevar angi af, og deildu menn eins og
Yeats sjálfstæðisþránni með kaþólikkum innan hennar þrátt fýrir að hann
kæmi úr annarri kirkjudeild og væri af yfirstéttaruppruna. Skein þjóðernis-
kennd Yeats í gegn í ljóðum hans og viðfangsefnum þar enda hafði hann
mikinn áhuga á að reisa úr öskustó gleymskunnar keltneska menningararf-
leifð írlands líkt og Douglas Hyde, stofnandi The Gaelic League, sem einnig
var mótmælendatrúar. En þjóðerniskennd Yeats skein ekki síður í gegn í leik-
riti hans Cathleen ni Houlihan sem sett var á svið í Dublin árið 1902. Þar
táknaði gamla konan Cathleen fósturjörðina írland sem skammaði börn sín
fyrir að vanrækja sig en hældi jafnframt öllum þeim er létu að sér kveða áður
fyrr og þeim er seinna meir ættu eft ir að fórna sér í nafni hennar. Leikritið var
vatn á myllu þjóðernissinna í pólítískum átökum um framtíð írlands og
stuðlaði að aukinni róttækni þeirra.15 Þar stóðu framarlega menn eins og
D.P Moran sem tók að halda fram þeim augljósa sannleik að írsk þjóð væri de
facto kaþólsk þjóð. Menn úr yfirstétt mótmælenda gátu að hans mati aldrei,
sama hversu mjög þeir reyndu að læra gelísku eða afneituðu stéttarstöðu
sinni, talist annað en „óírskir.“16
Þessi málflutningur kom meðal annars til af því að þótt Yeats og margir
aðrir mótmælendur deildu þjóðfrelsisþránni með kaþólskum var ekki svo
meðal allra mótmælenda. Þetta átti sérstaklega við um nyrstu sýsluna Ulster
en þar réðu ríkjum mótmælendatrúaðir ,sambandssinnar‘ sem alls ekki
vildu sjálfstæði til handa írlandi heldur óbreytt konungssamband við Bret-
land, og gerðu sig líklega til að berjast til síðasta manns til að verja það sam-
band, Ulster willfight and Ulsterwill be rightvoru einkennisorð þeirra. Þessi
pólitískt gjörólíku markmið ollu því að róttækir þjóðernissinnar leituðu
leiða til að skilgreina hina pólitísku andstæðinga sem óírska og óþjóðlega
yfirstétt sem vitaskuld átti ekki að hafa áhrifavald um framtíð írlands. Varð
TMM 1999:1
ww w. m m. is
105