Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Side 48

KRISTÍN VIÐARSDÓTTIR
Recalled thus suddenly to a consciousness of her sex, which she had
completely forgotten, and of his, (...) Orlando felt seized with faint-
ness.
'La!’ she cried, putting her hand to her side, 'howyou frighten me!’
'Gentle creature,’ cried the Archduchess, falling on one knee and at
the same time pressing a cordial to Orlando’s lips, 'forgive me for the
deceit I have practiced on you!
Orlando sipped the wine and the Archduke knelt and kissed her
hand.
In short, they acted the parts of man and woman for ten minutes
with great vigour and then fell into natural discourse. (111-12)
Það mót gagnkynhneigðar sem Judith Butler segir samfélag okkar byggjast á
kallar hún skyldugagnkynhneigð (compulsory heterosexuality) eða „hetero-
sexual matrix.“ Þessi hugtök eiga vel við um þann heim sem dreginn er upp í
Orlando, heim sem rúmar ekki þrá á borð við þá sem Orlando og fleiri per-
sónur verksins bera til einstaklinga af eigin kyni. Orlando er tvíkynhneigð á
sama hátt og hugur hennar er tvíkynja (sögumaður segir það raunar einung-
is vera vegna fylgni við venjur að hann noti „hún“ og „hennar“ í stað „hann“
og „hans“ eftir kynskiptin (87)), en hún getur ekki veitt samkynhneigðri þrá
sinni útrás nema með því að dulbúast. Fyrir kynskiptin laðast Orlando að
rússnesku prinsessunni Söshu áður en hann veit hvort þar er á ferðinni karl
eða kona og þráir hana enn eftir eigin kynskipti. Erkihertoginn þráir Or-
lando hvers kyns sem hann/hún er og má því segja að það sé ekki hið líffræði-
lega kyn sem ákvarði þrá þeirra heldur standi það öllu heldur í veginum fyrir
útrás hennar. Orlando og erkihertoginn eru bæði „óskiljanlegar" kynferðis-
verur svo notast sé við greiningu Butler, eða „kynlegir kvistir“, sérstaklega
Orlando sem dettur sífellt út úr „hlutverki“ gagnkynhneigðarinnar og
brýtur upp þá samfellu kyns, kyngervis og kynhneigðar sem samfélagið gerir
kröfú um. Um leið má þó segja að hún reyni á vissan hátt að viðhalda henni
með því að klæðast þeim „búningi“ sem er viðeigandi hverju sinni og hegða
sér samkvæmt því. Butler talar um að í uppbrotinu felist einmitt möguleikar
til að umbreyta og losa um hið fastákvarðaða kyngervi:
If the ground of gender identity is the stylized repetition of acts
through time and not a seemingly seamless identity, then the spatial
metaphor of a „ground“ will be displaced and revealed as a stylized
configuration, indeed, a gendered corporealization of time. The abi-
ding gendered self will then be shown to be structured by repeated
acts that seek to approximate the ideal of a substantial ground of
identity, but which, in their occasional d/scontinuity, reveal the
temporal and contingent groundlessness of this „ground“. The possi-
bilities of gender transformation are to be found precisely in the
46
www.mm.is
TMM 1999:3