Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Page 108

MÁRJÓNSSON
húmanískra vísinda. Réttast væri að þýða ritið á íslensku hið snarasta með
rækilegum inngangi og góðum skýringum.
Það sem fýrir mér vakir með stuttri úttekt á Valla er að sýna hvernig þekk-
ing á útlendum viðburðum og atriðum er nauðsynleg fýrir framvindu ís-
lenskra fræða. Hún er ein af forsendum þeirra eigi þau að dafna á næstu öld.
Annars vegar er efnislegt samhengi í þeim skilningi að íslenskir fræðimenn
verða að skoða og sýna viðfangsefni sitt í birtu frá útlöndum með athugun á
áhrifum, samanburði við sambærilega hluti og fróðleik um það sem við-
fangsefnið er hluti af. Hins vegar er aðferðafræðilegt samhengi í þeim skiln-
ingi að lestur á erlendum fræðiritum, til dæmis um það hvernig og hvers
vegna rit Valla og annarra ítalskra húmanista urðu til, hjálpar til við mótun
aðferða og hugsunar um íslensk viðfangsefni, hvort sem vitneskjan beinlínis
kemur málinu við eða ekki.
Helsta vandamálið er að vart er vinnandi vegur að stunda slíka fræði-
mennsku af nokkru viti á íslandi, því þrátt fýrir góðan vilja Landsbókasafns -
Háskólabókasafhs eru vart til peningar í landinu til að koma upp alvöru safni
bóka sem myndi duga. Til þess þyrfti að minnsta kosti fimmfaldan bókakost,
jafnvel tífaldan. Ég hefði til að mynda alls ekki getað skrifað þessar blaðsíður á
skömmum tíma nema fyrir þá sök eina að ég átti þess kost í sumar sem
styrkþegi Fulbrightstofnunarinnar að sitja á bókasafni Princetonháskóla í
Bandaríkjunum þar sem nánast allt er til, að minnsta um Lorenzo Valla en
reyndar ekki um Árna. Væri ekki ráð að stofna sjóð til að kosta fræðimenn til
skammtímadvalar við bestu bókasöfn í Bandaríkjunum og Evrópu, til dæmis
annaðhvort ár, með fé fyrir flugfari, gistingu, mat og óseðjandi ljósritunarkorti?
Aftanmdlsgreinar
1 Laurentii Valle epistole. Útgefendur Ottavio Besomi og Mariangela Regoliosi. Padova
1984, bls. 202: 14. águst 1440: „Quis unquam de scientia quapiam atque arte composuit,
quin superiores reprehenderet? Alioquin que causa scribendi foret, nisi aliorum aut errata
aut omissa aut redudantia castigandi?“ Um þessi ummæli og önnur sambærileg, sjá Peter
Mack, Renaissance Argument. Valla and Agricola in the Traditions of Rhetoric and Di-
alectic. Leiden 1993, bls. 26-28.
2 Már Jónsson, Árni Magnússon. Ævisaga. Reykjavík 1998, bls. 55.
3 Einar Már beitir þessu sjálfur í riti sínu Le miroir. Naissance d’un genre littéraire. París
1995, þar sem hann segir: „et pour commencer nous voulions situer cette oeuvre
concrétement dans le contexte littéraire et intellectuel de l’ensemble de l’Occident
chrétien" (bls. 10), sbr. „il faudrait donc toujours situer les textes qu’on étudie aussi
précisement que possible dans le champ intellectuel de leur époque et dans la pensée de
leur auteur pour définir la valeur qu’on peut leur accorder“ (bls. 22). Hann sýnir þetta í
verki með stórfróðlegri umfjöllun um spegla í fornöld á bls. 36-42.
4 Mariangela Regoliosi, „Le congetture a Livio del Valla: metodo e problemi." Lorenzo Valla
e l’umanesinto italiano. Atti del convegno internazionale di studi umanistici. Ritstjórar
106
www.mm.ts
TMM 1999:3