Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Síða 115

RITDÓMAR
eldhúsgólfinu sem oft endar með gráti
eða rifrildi, endurtekin orð um liðna tíð
býður einungis upp á stöðnun, einsemd
og sjálfspyntingu. Þannig eru Ásta og
Gudda fórnarlömb aðstæðna sem þær
trúa ekki að þær geti breytt og um leið
verða þær harmrænar persónur. En þær
eru ekki einsleitar, síður en svo. I breysk-
leika sínum er Ásta einmitt margslungin
persóna og ótrúlega sjarmerandi,
kannski mest spennandi persóna bókar-
innar. Hún lifði þá tíma þegar fólk trúði
af einlægni að taumlausar ástir, smá
skammtur af samheldni og annar af
stjórnleysi leysti lífsgátuna en uppgötvar
síðan á sjálfri sér að þegar að ástinni
kemur ræður íhaldssemin yfirleitt ríkj-
um! Krafturinn sem bjó í 68-kynslóðinni
leystist upp í vímu hjá sumum, skuld-
bindingum hjá öðrum en sumir vildu
vera ábyrgðarlausir áfram og „kannski er
hún mamma mín svolítið svoleiðis“ seg-
ir Didda (7). Ástu hefur ekki tekist að
vinna úr fortíð sinni og gerir engar áætl-
anir um framtíðina. Hún lifir bara í
magnleysinu sem fylgir vímunni en þó er
ekki þar með sagt að hún sé eitthvert
dauðyfli. Nei, hún hefur munninn fyrir
neðan nefið og lætur engan eiga neitt
inni hjá sér, er tannhvöss, meinhæðin og
oft ótrúlega fyndin.
Tilfinningar Diddu til sinnar breysku
móður eru blendnar. Hún elskar
„mjúku“ konuna í fallegu bómullarkjól-
unum sem allar aðrar konur þorpsins
horfa á öfundaraugum. Hún elskar ljúfu
augnablikin sem þær eiga saman, þegar
mamma er hlý, bjartsýn og hlæjandi. En
hún hatar fylleríin, rifrildin og grátinn
og hún er ósátt við að vera „ljót“ en ekki
falleg eins og mamma. „Skiljanlega
harma ég það að vera eftirmynd pabba
míns.“ segir Didda. „Það svíður að hafa
erft þunnt hár, hlussufreknur og kart-
öflunef frá bláókunnugum manni sem
kemur mér ekki bofs við. Fyrst hann
kærir sig ekki um mig er engan veginn
réttlátt að ég sé lík honum í útliti." (20)
En ástin til móðurinnar yfirgnæfir þó yf-
irleitt reiðina og þær eru kannski háðari
hvor annarri en gengur og gerist um
mæðgur. Ekki aðeins vegna þess að Ásta
á Diddu „ein“, þar liggja flóknari hlutir
að baki. Didda er flogaveik og fær hastar-
leg og mjög alvarleg köst af og til og þess
vegna finnst henni hún ekki geta yfirgef-
ið staðinn, farið suður, lært og „orðið
eitthvað". Hún er háð umhyggjunni og
örygginu sem býr í móðurfaðminum.
Og móðirin er einnig háð Diddu, háð því
að hún hlúi að henni í timburmönnun-
um, færi henni te og fyrirgefi henni
illindi og deilur. Inn í þetta hlutverk
gengur Didda þegjandi og hljóðalaust, er
hinn fullkomni kóari sem sérhver alkó-
hólisti þarfnast. Það þýðir ekki að gera
uppreisn því þá hlýtur hún að launum
kinnhest eða grátkast svo á endanum er
það hún sem situr uppi með sektar-
kenndina en ekki mamman. En það sem
fyrst og síðast tengir þær saman er ástin,
sú eina ást sem aldrei fer eða bregst þó
móti blási. Karlmennirnir, þeir hins veg-
ar koma og fara eins og mæðgurnar fá
báðar að upplifa. En þó ástin milli karls
og konu sé aldrei gulltryggð er hún hins
vegar óumflýjanleg, öllum nauðsynleg
og oft dásamleg og gefandi á meðan hún
varir. Ástin virkir líka oft vonina og
kjarkinn sem á vantar og það gerist
einmitt í tilfelli Diddu. í frystihúsinu þar
sem hún vinnur kynnist hún tékknesk-
um strák, Radek að nafni, sem gefur
henni ekki aðeins hýrt auga heldur und-
urfagra strengjabrúðu að gjöf, brúðu
sem hann hefur sjálfur lagað. Það að ein-
hver skuli vilja hana og girnast fyllir hana
lífi og trú en eftir misheppnuð nánari
kynni glatar hún trúnni á ný. En aðeins
um stundarsakir því grimmileg örlög
TMM 1999:3
www.mm.is
113