Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Síða 116

RITDÓMAR
grípa í taumana og neyða mæðgurnar til
að endurskoða og endurmeta líf sitt og í
sögulok eru róttæk umskipti í sjónmáli.
Strengjabrúðan hans Radeks verður
Diddu tákn um það líf sem þær mæðgur
lifa. „Ekki vera eins og strengjabrúðan
sem strákurinn gaf þér“ segir Dísa við
hana einn daginn ekki dansa eftir
höfði annarra. Hver sem er getur togað í
streng og þú bregst mótþróalaust við.
Meira að segja gaurinn sem gaf þér hana
togaði í einn, skilurðu! Svo situr þú sár
eftir og ræður ekki bofs við þínar eigin
tilfinningar. Klipptu á þessa strengi og
taktu við stjórninni!“(80) I lok sögunnar
hefur Didda áttað sig á að þetta er að
hluta til rétt hjá Dísu: „Ég er strengja-
brúða. Það er nóg fyrir mig að horfa á
mömmu til að vita að líkingin er rétt“
segir hún (154). En hún vill samt sem
áður hafa strengi, ekki bara hlaupa í
burtu eins og Dísa hefúr alltaf gert. Það
sem gildir er að hafa stjórn á strengjun-
um - leyfa öðrum að toga en bara hæfi-
lega mikið eða hæfilega lítið!
f tengslum við þetta má segja að
Didda hafi þroskast, að Stjórnlaus lukka
sé að hluta til þroskasaga ungrar konu.
Og'hugleiðingar Diddu um strengina
vísa til titils bókarinnar og snúa honum
við: Núna ætlar Didda að stjórna sínu
láni og lífi sjálf. Fram til þessa hefur
flogaveikin og aðrir stjórnað hennar lífi.
Hún hefur bara horft á hlutina gerast
eins og áhorfandi úr fjarska og aldrei
staðið á eigin fótum ekkert frekar en
mamman sem hefúr bara látið reka á
reiðanum. Vonin ræður ríkjum í lokin,
vonin um að uppreisn Ástu á sínum tíma
hafi í rauninni ýmsu breytt og muni skila
sér í sterkari Diddum framtíðarinnar. Og
vonina finnur Didda að hluta til í bók-
menntunum, í frásögninni af stelpunni
Evu Lunu sem er bara venjuleg stelpa
eins og Didda en fer samt um og skoðar
lífið og tilveruna: „ ... stelpan í sögunni,
Eva Luna, hún veitti mér kjark. Hún
hvíslaði að mér að ég ætti margar sögur
eftir. Að ég yrði ekki alltaf hérna, ég
kæmist í burtu. Að það gerðist alltaf eitt-
hvað sem opnaði fleiri dyr. Hvað svo sem
það væri!“ (133). Dyr Diddu opnast, að
vísu á harkalegan hátt en þannig er það
oftast í lífinu.
Frásagnarháttur Auðar Jónsdóttur er
raunsær. Hún dregur upp rammíslenska
mynd af litlu sjávarþorpi þar sem hver
einstaklingur hefur sitt gildi, þrátt fyrir
bresti og breyskleika. Hún dregur upp
sannfærandi mynd af lífi þar sem allir
standa saman í súru og sætu og særindi
og illdeilur víkja um leið og eitthvað bját-
ar á. Hún kryddar frásögn sína með
tragikómískum sögum af kynlegum
kvistum þorpsins og þær sögur gæða
bókina lífi og dýpt. Þó hörmungarnar
sem dynja yfir þorpið og endalok bókar
séu nokkuð fyrirsjáanleg er Stjórnlaus
lukka sérstaklega vel heppnað byrjanda-
verk. Stíllinn er hnökralaus og eitt helsta
aðalsmerki sögunnar eru vel gerðar
mannlýsingar. Hver einasta persóna sög-
unnar hefur sinn stíl og sinn sjarma sem
gerir þær ljóslifandi fyrir hugskotssjón-
um lesandans. Þær eru yndislega brokk-
gengar og óútreiknanlegar, sjaldan eins
frá degi til dags nema Hvati sem er bara
einfaldlega dofinn effir of marga árekstra
lífsins. Þannig er hann einmitt sannfær-
andi persóna, er lifandi dauður og sér
engan tilgang í að taka æðisköst lengur -
enda þjóna þau engum tilgangi ef þau
hafa hvort eð er engar breytingar í för
með sér! En það að taka æðisköst sýnir
kannski einmitt að maður er lifandi og
langar að breyta lífi sínu líkt og Ásta innst
inni þráir. Og það gerir hún sannarlega á
endanum! Gudda er kapítuli út af fyrir
sig og snertir viðkvæma strengi í brjósti
lesanda. Konan sem giftist amerískum
114
www.mm.is
TMM 1999:3