Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Blaðsíða 62
MEINSEMDIR OG MANNDRÁPSBOLLAR 61
af þeim sjúkdómum sem sóttu á franska sjómenn. Samkvæmt skýrslunum
voru eftirfarandi sjúkdómar algengastir og í þessari röð: Berklar, berkjubólga
(bronk ítis), gigt (gigtsótt, liðagigt o.f l.) og taugaveiki. Hér eru skráð 12-23
til vik alls fyrir hvern sjúkdóm á 10 ára tímabili, eða um eitt til tvö á ári.
Þar næst koma brjósthimnubólga, magaveiki, mislingar, skyrbjúgur, alkó -
hólismi, lekandi, bólgur af ýmsu tagi, graftrarkýli, hjartasjúkdómar, lungna -
bólga, skarlatssótt, kólera og nýrnasjúkdómar með 4-9 tilfelli sam tals á
hvern sjúkdóm. Aðrir sjúkdómar komu langf lestir aðeins einu sinni eða
tvisvar fyrir á þessum 10 árum. Þetta eru taugabólga, exem, eitla bólga,
inf lú ensa, skorpulifur, bólga í eistum, eyrnabólga, bláæðabólga, botn -
langa bólga, lifrarbólga, delerium tremens, lífhimnubólga, fílildi á fót -
legg, ofsakláði, ógleði, skinuholsvökvi, slag, sveppasýking, sýfilis, sóriasis,
þvagteppa, augnígerð og æxli í hálsi. Þar að auki var nokkuð um bein brot,
mar og meiðsli á handleggjum, fótum og höndum. Einn háseti féll úr reiða
og dó og hjá öðrum fór þvagrás í sundur eftir fall.
Vert er að benda á að mun meiri upplýsingar liggja fyrir um frönsku sjó-
menn ina en þá íslensku vegna þess að um spítalaskýrslur er að ræða og getur
það skipt máli í þessu sambandi. Ýmsir af þeim sjúkdómum sem herjuðu á
Frakkana, ekki síst gigtsótt, kunna því einnig að hafa komið fyrir hjá Íslend-
ingum. Það að Færeyingar fengu liðagigt eykur líkur á að íslenskir sjómenn
hafi fengið hana líka og jafnvel aðra gigtarsjúkdóma. Fjöldi skipa var gerður
út frá öðrum stöðum en höfuðborgarsvæðinu, eða 95 af samtals 138 skútum
árið 1910 svo dæmi sé tekið,56 og hefði tíðni sjúkdóma átt að endurspeglast í
skýrslum héraðslækna að sama skapi en gerir það ekki. Hér verður ekki skýrt
til fulls hvernig stendur á þessum mikla mun milli Frakka og Íslendinga, og
jafnvel Færeyinga einnig. Hluti af skýringunni getur hugsanlega verið að
í þeim spítalaskýrslum sem skoðaðar voru er ekki hægt að greina íslenska
sjúklinga eftir atvinnu. Þar að auki voru frönsku sjómennirnir tæplega 30%
f leiri en þeir íslensku.
Langtímadvöl á sjó takmarkar mjög umgengni við fjölskyldu og vini og
eykur hættu á félagslegri einangrun. Talað er um að sjómenn lifi í tvöföldu
hjónabandi, annars vegar með maka sínum en hins vegar með skipshöfninni.
Sennilega hefur þetta aðeins að hluta til átt við um áhafnir á fiskiskútum
þar sem þær voru ekki gerðar út allt árið, eða í um fjóra til átta mánuði eftir
svæðum og stærð skipa. Margir af áhöfninni unnu í landi þess á milli sem
þeir voru á sjó.
56 Hagskinna, bls. 316-317.