Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Qupperneq 67
66 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
virðist skipstjóri hafa notað tækifærið til að koma sjúklingi um borð í bátinn,
a.m.k. í sumum tilfellum.70 Þar að auki var ákveðnum erfiðleikum bundið
að komast á milli staða á seglskipum. Logn gat t.d. gert það að verkum að
hinn sjúki létist á leið til lands. Einhver dæmi eru um að veikindi hafi leitt
menn til dauða á skipsfjöl.71 Færeyingar fóru næstum aldrei með veika menn
í land nema að líf þeirra væri talið í hættu.72
Fá dæmi eru um að ef einhver af áhöfninni veiktist hafi verið byrjað að
mæla hitann. Farið var að selja hitamæla hér á landi upp úr 1900 og virðast
þeir hafa verið notaðir um borð, a.m.k. á sumum skipum, þótt það væri
ekki skylda samkvæmt lögum fyrr en 1925.73 Væri sjúklingurinn hitalaus
fékk hann ekki að vera rúmliggjandi. Það mun þó hafa komið fyrir að
timbraðir hásetar á útsiglingu stingju mælinum í heita kartöf lu til þess
að ná upp hitanum.74 Samkvæmt siglingalögum frá 1914 átti skipstjóri að
sjá slösuðum eða veikum mönnum fyrir hjúkrun og sennilega hefur það
verið þannig frá upphafi.75 Heimildarmenn segja að skipstjóri hafi annast
þá sem veiktust eða urðu fyrir slysi. Það var hans hlutverk að skera í gröft
og kýli og að sauma saman sár. Stýrimaðurinn tók einnig þátt í umönnun
sjúkra og stundum kokkurinn.76 Samkvæmt lögum var lyfjakista um
borð í færeyskum skútum í umsjá skipstjóra. Það var einnig hans hlutverk
að skera á kýli og þess háttar. Skylt var einnig að hafa lyfjakistur og
lækningabækur um borð í verslunarseglskipum. Helstu atvinnusjúkdómar
á þessum skipum voru gigt, skyrbjúgur, beriberi, berklar og kynsjúkdómar.
Þar að auki fengu margir kýli og útbrot undan saltinu í sjónum.77
– Ennfremur má nefna mislinga en í það skiptið var ekki farið með sjúklingana
í land vegna smithættu heldur varpað ankerum framan við hlutaðeigandi þorp
(Guðmundur Bernharðsson, Bærinn í hlíðinni. Ævi- og menningarsaga (Reykjavík:
[höf.] 1985), bls. 107).
70 Guðmundur Gíslason Hagalín, Saga Eldeyjar-Hjalta, skráð eftir sögn hans sjálfs. 2 b.
(Reykjavík: Ísafoldarprentsmiðja [1939]), bls. 45-46.
71 Sbr. Bergsvein Skúlason, Lent með birtu. Sögur og sagnir úr Breiðafirði (Reykjavík:
Leiftur 1972) bls. 39. - Gils Guðmundsson, Skútuöldin 3. b., bls. 166.
72 Jóan Pauli Joensen, Færøske sluppfiskere, bls. 100.
73 ÞÞ 5772. – Lögberg 27. janúar 1910, bls. 8. – Ingólfur 23. apríl 1910, bls. 63. –
Stjórnartíðindi 1924 A, bls. 149-155.
74 ÞÞ 5434.
75 Stjórnartíðindi 1914 A, bls. 95.
76 ÞÞ 5750.
77 Jóan Pauli Joensen, Færøske sluppfiskere, bls. 100-101. - Knut Weibust, Deep sea
sailors, bls. 99-103.